Căn bệnh rối loạn cảm xúc theo mùa thường xuất hiện vào thời điểm cuối thu, đầu đông - Ảnh themedicalstation.com.

Rối loạn cảm xúc theo mùa (RLCXTM) thường tiêu tan khi mùa xuân đến và thuyên giảm qua những tháng mùa hè. Theo các chuyên gia y tế, RLCXTM có cơ chế hoạt động như sau:

Triệu chứng

Rối loạn cảm xúc theo mùa có thể khởi phát ở bất cứ lứa tuổi nào, nhưng tuổi bắt đầu thường từ 18 – 30 tuổi. Các triệu chứng có thể bao gồm mệt mỏi; mất sự quan tâm thích thú với các hoạt động thường ngày; thu mình với đời sống xã hội, tập thể; thèm ăn các loại thực phẩm có hàm lượng carbohydrat cao; tăng cân. Những người mắc chứng RLCXTM có thể không biểu hiện mọi triệu chứng trên. Chẳng hạn mức năng lượng có thể bình thường trong khi sự thèm muốn các thức ăn giàu carbohydrate lại rất mãnh liệt.

Đôi khi, một triệu chứng có thể trái ngược với lệ thường, như sút cân đối lập với sự tăng cân. Ở một số ít trường hợp, sự tái phát hàng năm xảy ra vào mùa hè thay vì mùa thu hay mùa đông, có thể nằm ở sự phản ứng với nhiệt độ và độ ẩm cao. Trong thời kỳ này, chứng trầm cảm thường được đặc trưng bởi sự mất ngủ, giảm cảm giác thèm ăn, sút cân và bối rối, lo âu.

Nguyên nhân

RLCXTM được gắn với sự mất cân bằng sinh hoá trong bộ não được thúc đẩy bởi sự rút ngắn thời gian có ánh nắng ban ngày và thiếu ánh mặt trời vào mùa đông. Cũng giống như ánh nắng mặt trời ảnh hưởng đến các hoạt động theo mùa ở loài vật, rối loạn cảm xúc ở con người có thể là từ tác động của sự thay đổi ánh sáng theo mùa.

Melatonin, một nội tiết tố có liên quan đến giấc ngủ, cũng được gắn với rối loạn cảm xúc theo mùa. Nội tiết tố này (vốn liên kết với bệnh trầm cảm) được sản xuất khi cấp độ bóng tối tăng lên. Khi ngày ngắn hơn và tối hơn, melatonin được sản xuất nhiều hơn. Các nhà nghiên cứu đã chứng minh rằng ánh sáng chói tạo ra một sự khác biệt trong hoá học của não, mặc dù cơ chế chính xác vẫn chưa được biết rõ.

Điều trị

Tăng thời gian tiếp xúc với ánh sáng mặt trời có thể cải thiện các triệu chứng của RLCXTM. Điều này có thể thực hiện bằng cách đi ra ngoài dạo bộ trong khoảng thời gian dài, hay bố trí nhà ở hay chỗ làm việc hướng về phía cửa sổ trong ngày. Nếu các triệu chứng trầm cảm đủ nặng để ảnh hưởng một cách rõ rệt đến cuộc sống hằng ngày của bạn, liệu pháp ánh sáng (phototherapy) đã được chứng minh là một lựa chọn điều trị có hiệu quả.

Loại hình trị liệu này có liên quan đến sự tiếp xúc với ánh sáng rất chói (thường là từ một nguồn sáng huỳnh quang đặc biệt) từ 30 - 90 phút mỗi ngày vào mùa đông. Các tác dụng trị liệu bổ sung cũng được tìm thấy với các phiên trị liệu tâm lý, và trong một vài trường hợp là chỉ định các thuốc chống trầm cảm.

Nếu bạn nghĩ rằng bạn đang mắc phải RLCXTM, điều quan trọng là cần có sự giúp đỡ của một chuyên gia y tế lành nghề. RLCXTM có thể bị chẩn đoán nhầm thành chứng nhược giáp, hạ đường huyết, tăng bạch cầu đơn nhân nhiễm trùng và các nhiễm nhiễm trùng vi rút khác, do đó sự đánh giá chính xác là cần thiết. Với một vài người, RLCXTM có thể bị lẫn lộn với các rối loạn nặng hơn như giai đoạn trầm cảm nặng hay rối loạn (cảm xúc) lưỡng cực.

Tuy nhiên, nếu bạn cảm thấy chứng trầm cảm là nghiêm trọng hoặc nếu bạn có ý nghĩ tự sát, hãy tham vấn một bác sĩ chuyên khoa tâm thần ngay lập tức liên quan đến các lựa chọn điều trị hoặc tìm kiếm sự trợ giúp của một phòng cấp cứu gần nhất. Một chuyên gia sức khỏe tâm thần có thể chẩn đoán các triệu chứng và gợi ý lựa chọn trị liệu. Với quá trình điều trị đúng đắn, RLCXTM có thể thuyên giảm tốt.