Phát triển và nâng cao về số lượng, chất lượng

Thực hiện Nghị quyết 20-NQ/TW ngày 28/01/2008 của Ban Chấp hành Trung ương khóa X “Về tiếp tục xây dựng giai cấp công nhân Việt Nam thời kỳ đẩy mạnh sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước”, các cấp ủy, chính quyền của các địa phương ở miền Trung và Tây Nguyên luôn chú trọng đến công tác xây dựng và phát triển đội ngũ công nhân trong các doanh nghiệp cả về số lượng, cơ cấu và chất lượng, chăm lo đời sống vật chất và tinh thần cho công nhân.

Công nhân Công ty Cổ phần chế biến Thực phẩm Đà Lạt tự nhiên. Ảnh: Đức Thiệm.

Theo thống kê, trong vòng 5 năm (2016 - 2020) số doanh nghiệp mới được thành lập tăng gấp 1,34 lần, từ 17.456 doanh nghiệp năm 2016 tăng lên 23.475 doanh nghiệp năm 2020.

Bảng 1: Số lượng doanh nghiệp ở miền Trung và Tây Nguyên (2016 - 2020)

Đơn vị tính: doanh nghiệp

Nguồn: Niên giám thống kê 2020,

Cùng với đó, đội ngũ công nhân trong các doanh nghiệp cũng phát triển về số lượng. Theo số liệu thống kê, nếu năm 2015, đội ngũ công nhân ở miền Trung và Tây Nguyên có 1.743.075 người, thì đến năm 2019 có 2.009.908 nghìn người (tăng 1,15 lần). Đóng góp hàng năm đối với quá trình phát triển kinh tế - xã hội của miền Trung và Tây Nguyên là hơn 55% tổng sản phẩm xã hội và gần 60% ngân sách toàn vùng.

Bảng 2: Số lượng đội ngũ công nhân miền Trung và Tây Nguyên (2015 - 2019)

Đơn vị tính: người

Nguồn: Niên giám thống kê 2020.

Trình độ học vấn của công nhân tính đến năm 2020 có gần 70% tổng số công nhân có trình độ trung học phổ thông, hơn 30% có trình độ trung học cơ sở và tiểu học. Tỷ lệ công nhân được đào tạo tại doanh nghiệp chiếm 48,0%; công nhân có trình độ trung cấp chiếm 17,9%; công nhân có trình độ cao đẳng chiếm 6,6%; và có trình độ đại học chiếm 17,4%. Số công nhân nữ chiếm 40,4%; hầu hết công nhân có tuổi đời trẻ, chủ yếu từ 18 đến 45 tuổi (chiếm hơn 79%).

Ngoài ra, cũng theo kết quả thống kê cho thấy, thu nhập bình quân của công nhân về cơ bản năm sau cao hơn năm trước. Tính đến năm 2019, thu nhập bình quân của công nhân lao động ở miền Trung - Tây Nguyên là 6.259 nghìn đồng/tháng.

Bảng 3: Thu nhập bình quân của công nhân miền Trung và Tây Nguyên (2015 - 2019)

Đơn vị tính: nghìn đồng

Nguồn: Niên giám thống kê 2020.

Hầu hết người sử dụng lao động đóng đúng, đủ kinh phí bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp cho công nhân, lao động có hợp đồng lao động không xác định thời hạn và có xác định thời hạn từ đủ 12 tháng đến 36 tháng. Khi người lao động ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, mắc bệnh nghề nghiệp, được giới thiệu đến bệnh viện khám và chữa trị đúng chế độ.

Kết quả điều tra công nhân thuộc 15 công ty trên địa bàn các khu công nghiệp vùng kinh tế trọng điểm miền Trung cho thấy, có 60,3% số công nhân, lao động muốn được công ty cử đi học để nâng cao trình độ. Công nhân muốn được quan tâm hơn nữa về cải thiện điều kiện làm việc, tăng thu nhập và các chế độ, chính sách thâm niên nghề, nâng cao điều kiện sinh hoạt văn hóa, văn nghệ và các phúc lợi xã hội khác như: trường học cho con, nhà ở, nhà sinh hoạt cộng đồng.

Những khó khăn, bất cập

Bên cạnh những kết quả đạt được, việc phát triển đội ngũ công nhân trong các doanh nghiệp còn có một số hạn chế, khó khăn.

Chưa có nhiều doanh nghiệp quy mô lớn: Quy mô doanh nghiệp chủ yếu là nhỏ và vừa, doanh nghiệp quy mô lớn về lao động hạn chế. Theo thống kê, tính đến 31/12/2020 quy mô lao động trong các doanh nghiệp của các tỉnh, thành ở miền Trung - Tây Nguyên chủ yếu từ dưới 5 đến dưới 200 người (chiếm 98,1%). Còn doanh nghiệp quy mô lao động từ trên 200 đến trên 5000 người rất ít (chiếm 1,9%).

Chưa có nhiều ngành công nghiệp mũi nhọn. Cơ cấu và chuyển dịch lao động còn mang nặng tính thời vụ, những lao động nông nghiệp lúc nhàn rổi. Tuy nhiên, lao động nông thôn cũng không mặn mà vào làm việc ở các khu công nghiệp hay doanh nghiệp ở một số tỉnh, thành trong vùng, mà họ thường di chuyển đến các thành phố lớn kiếm việc làm, vì có nhiều việc làm và thu nhập cao hơn.

Công đoàn tỉnh Bình Định luôn đồng hành cùng công nhân, lao động. Nguồn: laodong.vn

Công nhân phần lớn chưa được đào tạo bài bản, hệ thống, chủ yếu là đào tạo dưới dạng “cầm tay chỉ việc” tại doanh nghiệp. Đa số lao động giản đơn, trình độ chuyên môn, kỹ năng tay nghề còn thấp ảnh hưởng rất lớn trong việc chuyển giao và ứng dụng khoa học - công nghệ.

Việc ứng dụng khoa học - công nghệ vào sản xuất còn nhiều hạn chế, bất cập. Qua thực tế, dường như sự liên kết giữa nghiên cứu khoa học và chuyển giao ứng dụng vào thực tiễn chưa được đề cao, sự phân cấp trong quản lý và ứng dụng còn nhiều lúng túng. Điều này thể hiện qua các sản phẩm được sản xuất ra của một số tỉnh, thành chủ yếu là các mặt hàng nông, lâm, thủy sản chỉ qua sơ chế hoặc là các mặt hàng gia công, lắp ráp.

Hiểu biết và ý thức chấp hành pháp luật, kỷ luật lao động ở một số đơn vị sản xuất lao động giản đơn còn thấp, lỏng lẻo. Hành vi vô tổ chức, kỷ luật, thiếu tác phong công nghiệp đang tồn tại trong một bộ phận không nhỏ công nhân lao động trong các doanh nghiệp ngoài nhà nước; bản lĩnh chính trị, ý thức lập trường giai cấp, quyền làm chủ của công nhân chưa được phát huy.

Vai trò của các tổ chức chính trị - xã hội trong việc xây dựng và phát triển đội ngũ công nhân, cũng như tổ chức liên minh công - nông - trí chưa đạt hiệu quả. Có nhiều doanh nghiệp không có tổ chức công đoàn, chi bộ đảng, đoàn thanh niên... vì vậy, việc bảo vệ quyền lợi, nâng cao ý thức lập trường giai cấp hầu như là không được chú trọng đúng mức.

Công nhân gặp nhiều khó khăn về đời sống vật chất và tinh thần. Vấn đề nhà ở cho công nhân, thiết chế văn hóa, thể thao, trường học ở các khu công nghiệp đã trở nên bức xúc cần có sự quan tâm hơn nữa của các cấp ủy đảng, chính quyền, doanh nghiệp và toàn xã hội.

Nhiều doanh nghiệp thực hiện mức khoán cao, tăng ca, nhưng thu nhập thấp, điều kiện và môi trường làm việc chưa đảm bảo, thực hiện chế độ bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp cho số người trực tiếp lao động sản xuất ở một số doanh nghiệp chưa được quan tâm đúng mức, có những vụ việc đại diện người lao động đã phải khởi kiện đơn vị sử dụng lao động ra tòa. Tình trạng vi phạm chính sách pháp luật lao động xảy ra khá phổ biến ở các doanh nghiệp ngoài nhà nước, khiến cho nhiều lao động không gắn bó với doanh nghiệp, nguồn nhân lực, nhất là nhân lực có trình độ cao bị mai một dần. Đây là một trong những nguyên nhân chủ yếu làm cho những công nhân không gắn bó với sản xuất, mà chủ yếu là công nhân thời vụ, làm cho tính ổn định của đội ngũ công nhân luôn nằm trong tình trạng biến động.

Cần thực hiện tốt công tác định hướng nghề nghiệp trong đào tạo nhân lực, để gắn đào tạo với sử dụng nhân lực; Đẩy mạnh xã hội hoá trong đào tạo, chú trọng phối hợp giữa doanh nghiệp với cơ sở đào tạo và Nhà nước để đào tạo nhân lực. Ảnh minh họa (Nguồn: tapchibaohiemxahoi.gov.vn).

Cần thực hiện đồng bộ một số giải pháp

Đẩy mạnh quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đúng định hướng và bền vững

Thực hiện nhiệm vụ này vừa giải quyết được việc làm cho lao động, vừa đẩy nhanh quá trình chuyển dịch cơ cấu lao động theo hướng hiện đại, sử dụng nguồn lực lao động ở mọi trình độ, phân bố hợp lý lao động giữa các ngành nghề kinh tế.

Cần nâng cao khả năng cạnh tranh của các sản phẩm, nâng cao chất lượng tăng trưởng và sức cạnh tranh trên cơ sở nâng cao năng suất lao động, ứng dụng tiến bộ khoa học - công nghệ, đổi mới và sáng tạo, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực nhằm phát huy lợi thế so sánh.

Thu hút đầu tư nước ngoài vào những ngành công nghệ cao, chú trọng chuyển giao công nghệ, trình độ quản lý tiên tiến và thị trường tiêu thụ sản phẩm. Chủ động lựa chọn và có chính sách ưu đãi đối với các dự án đầu tư nước ngoài có trình độ quản lý và công nghệ hiện đại, có vị trí hiệu quả trong chuỗi giá trị toàn cầu.

Từng bước công nghiệp hóa nông nghiệp, tạo việc làm ổn định cho người lao động trong các dự án công nghiệp bị thu hồi đất nông nghiệp, để người lao động ổn định cuộc sống, chấm dứt tình trạng lao động thời vụ như một số dự án hiện nay.

Đổi mới và nâng cao chất lượng đào tạo, nhất là đào tạo nghề cho công nhân

Trước mắt cần thực hiện một số nội dung cơ bản: Đổi mới nội dung, chương trình, phương pháp đào tạo. Chú trọng đào tạo thực hành nghề nghiệp, gắn lý thuyết đi đôi với thực hành, nâng cao chất lượng đào tạo ngoại ngữ, kỹ năng sống và làm việc trong điều kiện đa văn hoá để công nhân hội nhập quốc tế; Tăng cường đầu tư cho đào tạo và đào tạo lại đội ngũ công nhân đủ về số lượng, đảm bảo về chất lượng, có cơ cấu hợp lý; Thực hiện tốt công tác định hướng nghề nghiệp trong đào tạo nhân lực, để gắn đào tạo với sử dụng nhân lực; Đẩy mạnh xã hội hoá trong đào tạo, chú trọng phối hợp giữa doanh nghiệp với cơ sở đào tạo và Nhà nước để đào tạo nhân lực; Đẩy mạnh hợp tác quốc tế về đào tạo nhân lực, góp phần đào tạo được đội ngũ công nhân theo chuẩn quốc tế.

Thực hiện nghiêm hệ thống chính sách, pháp luật nhằm đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của công nhân

Trước mắt cần phải thực hiện tốt một số nhiệm vụ chủ yếu: Thực hiện hiệu quả chính sách việc làm cho công nhân; Chính sách tiền lương phù hợp, đảm bảo sự công bằng trong phân phối thu nhập cho công nhân lao động; Đẩy mạnh thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở trong doanh nghiệp, nhất là trong các doanh nghiệp ngoài nhà nước và doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài; Hoàn thiện và phát triển hệ thống an sinh xã hội, mở rộng phúc lợi xã hội cho công nhân; Thực hiện tốt chế độ bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp; Xây dựng, ban hành và thực hiện hiệu quả quy định về xây dựng thiết chế văn hoá - xã hội cho công nhân trong doanh nghiệp.

Cần phải có cơ chế, quy định chặt chẽ, từng bước vận động thành lập tổ chức Đảng tại tất cả các doanh nghiệp ngoài nhà nước, tạo điều kiện thuận lợi thành lập, hoạt động tổ chức Công đoàn, đoàn thanh niên... Trong ảnh: Lễ kết nạp Đảng cho lao động ưu tú Công ty Đầu tư Phát triển hạ tầng Khu kinh tế (Kon Tum). Nguồn: kontum.gov.vn

Đổi mới phương pháp tuyên truyền giáo dục chính trị, tư tưởng cho công nhân

Công tác giáo dục, tuyên truyền công nhân lao động phải được thường xuyên và đi vào thực chất, thực tế của cuộc sống. Nâng cao vai trò và từng bước chuẩn hóa đội ngũ cán bộ công đoàn để họ hoàn thành tốt chức trách, nhiệm vụ.

Nâng cao hơn nữa vai trò của các tổ chức chính trị - xã hội, phát huy hiệu lực, hiệu quả quản lý của Nhà nước đối với lĩnh vực lao động trong các doanh nghiệp, nhất là doanh nghiệp ngoài nhà nước, tập trung vào việc kiểm tra xử lý vi phạm các điều khoản quy định trong Bộ Luật lao động, Luật Công đoàn, Luật Bảo hiểm xã hội...

Cần phải có cơ chế, quy định chặt chẽ, từng bước vận động thành lập tổ chức Đảng tại tất cả các doanh nghiệp ngoài nhà nước, tạo điều kiện thuận lợi thành lập, hoạt động tổ chức Công đoàn, đoàn thanh niên; tổ chức các phong trào thi đua yêu nước và hoạt động văn hóa, thể thao thu hút công nhân lao động tham gia, qua đó tập hợp, giáo dục công nhân thực hiện tốt đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước và hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ sản xuất kinh doanh, xây dựng mối quan hệ lao động hài hòa, ổn định và tiến bộ trong doanh nghiệp.

Tài liệu tham khảo:

1. Niên giám thống kê 2020, Nxb Thống kê, Hà Nội, 2020.

Cần huy động nhiều nguồn lực để phát triển nhà ở cho công nhân Việc huy động nguồn lực xã hội cùng với Nhà nước sẽ góp phần để bảo đảm cho nhà trọ có tiêu chuẩn, có mật ...

Thủ tướng Phạm Minh Chính: Khẩn trương có giải pháp phát triển nhà ở công nhân Thủ tướng Phạm Minh Chính nhấn mạnh, trong thời gian tới Chính phủ sẽ quyết liệt chỉ đạo triển khai Đề án xây dựng 1 ...

Phát huy vai trò nòng cốt của giai cấp công nhân trong tình hình mới Ngày 9/2, tại Hà Nội, Đảng đoàn Tổng LĐLĐ Việt Nam tổ chức Hội thảo khoa học “Xây dựng giai cấp công nhân hiện đại, ...