Năm 2021, Trường THCS Lê Quý Đôn (TP. Tuyên Quang, tỉnh Tuyên Quang) đầu tư xây dựng nhà vệ sinh đẹp không khác gì ở khách sạn 5 sao. Ảnh: Trường THCS Lê Quý Đôn.

Chính vì coi nó là “phụ” mà bao năm nay chúng ta không lưu ý tới một nhận xét đã có từ lâu lắm rồi trên thế giới hiện đại: “Muốn biết trình độ văn minh của một quốc gia như thế nào thì trước hết hãy xem xét hệ thống vệ sinh công cộng của nước đó”.

Thế còn ai là người vừa mới đây kêu gọi chúng ta hãy coi “công trình phụ” là công trình chính, cụ thể là coi nhà vệ sinh là công trình chính trong trường học? Đó không phải là một thầy cô giáo hay một vị Hiệu trưởng, không phải các vị Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo hay Bộ Xây dựng, không phải là một chuyên gia về sức khoẻ, môi trường, mà xin thưa bạn đọc, đó lại chính là Thủ tướng Chính phủ. Thật là bất ngờ và thú vị!

Ngày 10/2, Bộ Giáo dục và Đào tạo tổ chức lễ công bố Chương trình sức khỏe học đường giai đoạn 2021-2025. Lễ công bố có sự tham dự, chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính, cùng đại diện các bộ, ngành, các tổ chức và lãnh đạo các địa phương tại 63 điểm cầu trên cả nước.

Phát biểu tại buổi lễ, Thủ tướng Phạm Minh Chính cho hay, cùng với việc mở cửa trường học trở lại trên cả nước, đây là sự kiện quan trọng, có ý nghĩa nhân văn sâu sắc, góp phần khẳng định quyết tâm lớn của Nhà nước trong việc nâng cao chất lượng hoạt động chăm sóc, bảo vệ trẻ em, học sinh; dành những gì tốt đẹp nhất có thể cho thế hệ tương lai, góp phần quan trọng, quyết định sự phát triển bền vững của đất nước.

Thủ tướng nhấn mạnh, đối với mỗi người và cả xã hội, sức khỏe luôn là vốn quý nhất. Đặc biệt, với các học sinh, trẻ em, thì công tác bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe càng quan trọng bởi đây là tương lai của đất nước. Công tác bảo vệ, chăm sóc sức khỏe các cháu là trách nhiệm không chỉ của gia đình mà còn của cộng đồng, của toàn xã hội và cả hệ thống chính trị.

Những năm qua, Đảng và Nhà nước luôn quan tâm đến giáo dục đào tạo, bảo vệ chăm sóc sức khỏe của Nhân dân nói chung, sức khỏe học đường nói riêng. Tuy nhiên, Thủ tướng nói, một vấn đề mà chúng ta nhìn thấy rất rõ là điều kiện các nhà vệ sinh trong trường học chưa đáp ứng yêu cầu, kể cả ở những thành phố lớn. "Vấn đề vệ sinh ở các trường học còn nhiều vướng mắc, bất cập. Ngay cả cách gọi nhà vệ sinh là 'công trình phụ' cũng đã cho thấy nhận thức, sự quan tâm không đầy đủ tới vấn đề nhà vệ sinh trường học”, Thủ tướng chia sẻ.

“Chúng ta thường tính công trình chính là trường, lớp, phòng thư viện, nhà thể chất, sân thể dục thể thao, còn vệ sinh, nhà bếp là công trình phụ. Bây giờ phải suy nghĩ nhà vệ sinh và nhà bếp cũng là những công trình chính trong trường học. Phải từ tư duy, nhận thức mới chuyển thành hành động, tổ chức thực hiện cụ thể”, Thủ tướng chỉ thị.

Thủ tướng đã chỉ rõ, do nhận thức là “công trình phụ” nên còn thừa đất chỗ nào, nguyên vật liệu dư thừa thì mang xây dựng nhà vệ sinh và nhà bếp. “Nhưng thực chất đây là hai cái rất quan trọng. Học sinh có yêu trường lớp hay không cũng một phần bởi các công trình vệ sinh và nhà ăn. Việc này các cơ quan quản lý, các bộ ngành và các địa phương rất đáng suy nghĩ”.

Thủ tướng cũng nhấn mạnh, cần coi sức khỏe học sinh là đối tượng cần phục vụ đặc biệt và cần coi trọng việc chăm sóc sức khỏe tinh thần ngang sức khỏe thể chất.

Theo Thủ tướng, một trong những việc cụ thể cần phải giải quyết sớm gồm cải thiện điều kiện vật chất, cơ sở trường học; tăng cường xây dựng, quy hoạch các điểm trường đảm bảo hợp lý, khoa học; tiếp tục cải thiện hệ thống nhà vệ sinh, bếp ăn và cơ sở vật chất trường học,... để học sinh có không gian rèn luyện sức khỏe.

Có một chi tiết diễn ra sau lễ công bố trên cũng thật là thú vị.

Ông Trần Hữu Dũng là Giáo sư Kinh tế học của Đại học Wright State tại Dayton, Ohio, Mỹ. Ông chuyên về nghiên cứu kinh tế vùng Đông Á, đặc biệt là Việt Nam. Ông cũng là một nhà nghiên cứu và có nhiều đóng góp về tư duy kinh tế cho Việt Nam.

Ngay sau khi phát biểu trên của Thủ tướng Phạm Minh Chính được báo chí Việt Nam đăng tải, trong một bài viết ca ngợi quyết tâm thay đổi nhận thức về vệ sinh trong trường học mà Thủ tướng đề ra, Giáo sư Dũng đã minh hoạ một câu chuyện của chính ông về vệ sinh trường học. Ông kể: "Lúc tôi mới tốt nghiệp, có một trường đại học ở Pennsylvania mời tôi tới giảng dạy nhưng tôi đã kiên quyết từ chối, chỉ vì khi đến thăm khu giảng đường, tôi khám phá ra là phòng giáo sư cách xa "rest room" ít nhất 100m!

Đó là chuyện bên Mỹ. Còn ở ta, nếu bạn có dịp tâm sự với các vị phụ huynh và các cháu học sinh từ bậc tiểu học cho tới THPT, bạn sẽ thấy nỗi “đau khổ” khó nói nhất của các cháu khi đi học là sợ nhà vệ sinh bẩn. Nhiều cháu phải nín nhịn đi vệ sinh cả buổi học cho tới khi về nhà. Sức khoẻ và tinh thần học tập, sự tập trung nghe giảng, sự thoải mái trong giờ ra chơi của các cháu vì thế mà bị ảnh hưởng có thể nói là nghiêm trọng.

Hi vọng, sau lời chỉ thị phải coi “công trình phụ” là công trình chính mà Thủ tướng đã nêu ra tại lễ công bố Chương trình sức khoẻ học đường 2021-2025, các khu nhà vệ sinh tại các trường học trên toàn quốc sẽ được thay đổi chất lượng công trình và tiện nghi vệ sinh một cách thực sự, đem đến việc đảm bảo an toàn sức khoẻ cho hàng chục triệu học sinh.

Và chúng ta sẽ không thấy quá bất ngờ khi một vị Thủ tướng lại phải quan tâm đến “công trình phụ” trong các trường học nữa, khi chúng ta nhớ lại, thuở sinh thời, mỗi khi đi thăm các cơ sở, Chủ tịch Hồ Chí Minh hầu như không bao giờ bước vào ngay hội trường nơi mọi người chờ đợi chào đón Bác, mà Người thường xuống thẳng nhà bếp, khu vệ sinh để kiểm tra chất lượng phục vụ đồng bào, chiến sĩ, cán bộ, công nhân viên ở những nơi đó ra sao.

Không có gì là bé nhỏ, không có gì là tiểu tiết, không có gì là “phụ”, một khi nó liên quan đến sức khoẻ và đời sống của Nhân dân. Đặc biệt là khi nó liên quan trực tiếp tới sức khoẻ và tinh thần của các cháu học sinh - những chủ nhân tương lai của đất nước,...