Ngày 26/12, TAND tỉnh Điện Biên mở phiên xét xử sơ thẩm vụ "nữ sinh giao gà" bị sát hại.

Hôm nay (26/12), Tòa án Nhân dân tỉnh Điện Biên mở phiên xét xử sơ thẩm vụ “nữ sinh giao gà” Cao Mỹ Duyên bị bắt cóc, hiếp, giết. Đáng nói, phiên tòa được xét xử lưu động tại sân vận động tỉnh Điện Biên với sức chứa khoảng 10 ngàn người, với sự chuẩn bị sẵn sàng phông bạt, âm thanh.

Mục đính của việc xét xử lưu động này là tuyên tuyền, phổ biến, giáo dục pháp luật tại địa phương. Điều này hoàn toàn có lý. Song, với tính chất đặc biệt dã man của vụ án, việc xét xử lưu động ở giữa sân vận động lớn, nơi nam phụ lão ấu đều có thể nghe lời kể lại chi tiết vụ án qua dàn âm thanh cỡ lớn, cùng những gương mặt bị cáo, nhiều người cảm thấy gợn gợn.

Đầu tiên, các bị cáo vẫn chưa bị tuyên có tội. Sức ép từ SVĐ với sức chứa một vạn người địa phương khiến chủ tọa sẽ chịu sức ép cực lớn. Nhất là khi cả ngàn, vạn người đều mặc định bị cáo có tội. Hay nói như một quan chức trong một vụ việc khác là “dư luận đã xét xử xong rồi”.

Phiên tòa lưu động trong sân vận động có sức chứa vạn chỗ có hữu dụng trong việc tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật hay không? Câu hỏi này vẫn đang tranh cãi. Nhưng chắc chắn một điều rằng mặt trái của vấn đề, khi các bị cáo hay VKS mô tả tỉ mỉ các chi tiết vụ án, cả ngàn người sẽ có cơn cuồng nộ tập thể.

Trong khi, cái ác không thể triệt tiêu bằng cái ác. Cái ác chỉ có thể bị triệt tiêu bằng sự sòng phẳng, dứt khoát khi giải quyết vụ việc.

Tháng 12/2015, phiên tòa xét xử lưu động vụ thảm sát Bình Phước rúng động dư luận cũng để lại những hình ảnh rất đặc biệt với những người quan sát. Đó là khi báo chí đã chạy những dòng tít: Ngàn người vỗ tay khi tòa tuyên án tử. Những tên tội phạm đã bị trừng trị song cái cách dư luận hả hê trong phiên xét xử lưu động trước cái chết của đồng loại (dù chúng có là ai) cũng khiến nhân tâm không khỏi hoang hoải. Chưa kể, việc chứng kiến con cái bị tuyên án tử cùng những tràng pháo tay của đồng bào, đồng loại, gia dình thủ phạm (những người không trực tiếp liên quan tới vụ án) cũng chịu tổn thương nặng nề.

Và nữa, phiên xét xử lưu động vụ thảm sát Bình Phước còn được một kênh truyền hình phát trực tiếp tới cả nước. Vụ án rúng động lại được xới tung lại từng tình tiết li ti của tội ác. Trong khi, ngay cả phim hành động có cảnh quay hay lời thoại bạo lực, người ta cũng dán nhãn cấm trẻ em.

Các phiên tòa lưu động được thực hiện với mục đích để quần chúng diện kiến được công lý, thấy công lý thực thi ngay trước mắt. Điều này củng cố niềm tin vào sự nghiêm minh của luật pháp và răn đe cái ác trong lòng mỗi người.

Nhưng việc đi xem công lý thực thi hay đi vì sự hiếu kỳ khi chứng kiến những kẻ thủ ác bằng xương bằng thịt đôi khi là lằn ranh rất nhỏ. Thậm chỉ chả có nổi sự phân cách nào giữa hai động cơ trên.

Theo báo Thanh Niên, trong cuộc họp báo đầu năm do TAND tối cao tổ chức cuối tháng 1/2018, Chánh án TAND tối cao Nguyễn Hòa Bình cho biết sẽ báo cáo và đề nghị Quốc hội cho dừng việc tiến hành các phiên tòa lưu động. Lý do, theo ông Bình là tác dụng tuyên truyền, phổ biến pháp luật của phiên tòa lưu động giảm dần, kinh phí tổ chức quá lớn, khoảng 70 tỉ đồng/năm.

Trong khi đó, công tác bảo vệ phiên tòa hết sức khó khăn, căng thẳng cho địa phương khi phải đưa cả bị cáo, người bị hại, người làm chứng… ra nơi công cộng. Ngoài ra, ông Bình cho hay nhiều phiên tòa lưu động tại VN chưa đảm bảo tính nghiêm túc.

Song, đến tận hôm nay, việc xét xử lưu động ở sân vận động vẫn diễn ra. Tội ác sẽ phải trả giá. Công lý sẽ được thực thi. Nhưng mong sao, phiên tòa 3 ngày tới đây sẽ diễn ra theo nghĩa tích cực của một phiên tòa lưu động.

Và, những hình ảnh trái khoáy, dở khóc dở cười giữa sự nghiêm minh của luật pháp không diễn ra.