Theo quy định, từ năm học 2022-2023, các trường đại học được thu học phí theo Nghị định 81/2021 của Chính phủ. Theo đó, học phí đại học công lập sẽ tăng với tất cả các loại hình trường khác nhau. Trường công lập chưa tự chủ dao động từ 12 - 24,5 triệu đồng/năm học 10 tháng. Các trường công lập tự đảm bảo chi thường xuyên được thu 24 - 49 triệu đồng/năm, trường tự đảm bảo chi thường xuyên và chi đầu tư thu 30 triệu đến hơn 61 triệu đồng/năm. Nhiều trường đại học đã “thăm dò” và dự kiến tăng học phí trong năm học tới với mức tăng phổ biến khoảng 10 – 15% so với hiện tại. Có những ngành ở một số trường, học phí lên tới 70 – 96 triệu đồng.

Từ lâu, học phí luôn đứng trước nghịch lý không tăng thì hụt chi, ngân sách không thể bao cấp hay bù đắp mãi được mà tăng sẽ đẩy hàng triệu gia đình thêm khó khăn, nhất là khi mà thu nhập đang suy giảm như hiện nay. Không ít nhà quản lý giáo dục cho rằng thực hiện tự chủ đại học mà Nhà nước cắt giảm đầu tư, các trường không tăng học phí thì không thể đảm bảo chất lượng giáo dục. Đó là chưa kể không tăng sẽ khó thu hút giảng viên giỏi và đầu tư cho cơ sở vật chất. Trong bối cảnh cái gì cũng tăng mà học phí không được tăng sẽ là bất công cho các trường.

Tuy nhiên những phản biện như của PGS.TS Đỗ Văn Dũng - nguyên Hiệu trưởng Trường Đại học Sư phạm kỹ thuật TP.HCM cũng cần phải suy gẫm. TS Dũng cho rằng, thực ra, việc tăng học phí kịch trần của các trường đại học tự chủ theo Nghị định 81 là con dao hai lưỡi vì học phí ngoài việc đảm bảo nguồn chi trên đầu sinh viên nhằm nâng cao chất lượng đào tạo thì còn phải phù hợp với thu nhập của người dân. Việc tăng học phí sẽ làm phụ huynh và sinh viên khổ hơn. Chính vì vậy các trường phải tiết kiệm chi tiêu, tăng nguồn thu từ các lĩnh vực khác ngoài học phí như chuyển giao công nghệ, hỗ trợ từ doanh nghiệp, … Cơ quan quản lý nhà nước cần phải có kênh giám sát và cảnh báo các trường về việc này".

Tăng học phí sớm hay muộn gì cũng phải làm nhưng tăng thế nào và các chính sách để đảm bảo sự bình đẳng trong tiếp cận giáo dục đại học cho người học là chuyện mà cả Bộ, ngành liên quan lẫn các trường đại học cần phải tính toán thiệt hơn lâu dài. Trên thực tế, với học phí các trường tốt, ngành học đòi hỏi chất lượng cao nhưng học phí lại hàng trăm triệu/năm thì đó chỉ là giấc mơ cho những gia đình chỉ kiếm được vài triệu/tháng! Chính sách cho sinh viên vay mượn hay hỗ trợ khác dù có nhưng liệu có đảm bảo cơ hội học được đại học cho các sinh viên vì nghèo chứ không phải thiếu năng lực?

Giáo dục đại học muốn “an toàn tài chính” cho các trường và đó là thực tế không thể chối bỏ. Nhưng hàng triệu sinh viên, con cái của các gia đình nghèo cũng có nhu cầu học những trường tốt, danh tiếng cao. Tuy nhiên với mức tăng học phí nhiều trường trong lúc kinh tế khó khăn thế này thì nỗi lo của phụ huynh có khi còn kèm thêm tiếc nuối của biết bao đứa trẻ eo hẹp tiền bạc. Nền giáo dục tốt, đại học danh giá không chỉ dành cho người giàu và cơ hội được chia đều cho mọi sinh viên học tốt, chí tiến xa là điều mà xã hội nào cũng cần hướng tới.

HÀ PHAN