Tình trạng thiếu điện nói trên có thể lấy tỉnh Bình Dương làm dẫn chứng minh họa để thấy rõ vấn đề. Toàn tỉnh có gần 4.100 cơ sở điện mặt trời mái nhà (ĐMTMN) với tổng công suất gần 776 mWp, trong đó có 12 hệ thống tự sản xuất của EVN còn lại là các chủ đầu tư khác. Theo cơ quan chức năng thì có đến hơn 4.000 cơ sở chưa đủ hồ sơ pháp lý theo quy định. Vì vậy từ 1/4/2023, có đến 90% cơ sở ĐMTMN ở Bình Dương bị dừng thanh toán, tạm ngưng hợp đồng, tách đấu nối vì chưa đủ hồ sơ. Hơn 4000 cơ sở như vậy đang phải "đắp chiếu". Trong đó nhiều cơ sở ĐMTMN thiếu giấy phép xây dựng của Sở Xây dựng, thẩm định về phòng cháy, chữa cháy và đánh giá về tác động môi trường của cơ quan chức năng liên quan.

Như vậy xảy ra tình trạng điện vẫn cứ thiếu mà lại vẫn cứ thừa. Đây là một sự lãng phí nguồn lực không nhỏ. Bởi ước tính đầu tư cho 4.000 cơ sở ĐMTMN lên đến khoảng 12.000 tỷ đồng, trong lúc nhà đầu tư chưa thu hồi được vốn đã phải tạm dừng hoạt động. Đây là lãng phí lớn, gây thiệt hại cho doanh nghiệp, người dân, phân tán và lãng phí nguồn lực xã hội.

Trách nhiệm này trước hết và chủ yếu thuộc về nhà đầu tư. Họ ào ạt làm theo phong trào, có thể nói làm bằng được, chạy đua với thời gian dù chưa hoàn thiện thủ tục pháp lý. Thói quen "tiền trảm, hậu tấu", cứ làm đã, hồ sơ thủ tục tính sau đã làm hại chính bản thân họ, đẩy họ vào tình trạng dở khóc, dở mếu như hiện nay. Học phí cho bài học này rõ ràng là quá đắt vì hầu hết họ phải vay mượn thêm tiền mới đủ tài chính để đầu tư.

Trước tình hình này, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà đã có chỉ đạo cụ thể, yêu cầu Bộ Công thương khẩn trương sửa đổi bổ sung Thông tư số 15/2022 BCT-TT ngày 3/10//2022, Quyết định số 21 QĐ- BCT ngày 7//1/2023 theo đúng quy trình, thủ tục quy định, cùng với đó Bộ Công thương cần chỉ đạo các cơ quan chức năng đẩy nhanh tiến độ cấp giấy phép điện lực đối với các dự án đã hoàn thành. Đối với các dự án chưa hoàn tất thủ tục pháp lý thì Bộ Công thương và chính quyền các địa phương có dự án khẩn trương hướng dẫn các chủ đầu tư hoàn tất thủ tục theo quy định.

Bộ Công thương đã vào cuộc. Theo đó, Bộ đã yêu cầu Cục Điện lực và Năng lượng tái tạo, UBND các tỉnh, thành phố chỉ đạo các sở Công thương theo phân cấp đồng hành cùng các cơ sở ĐMTMN thực hiện công tác thẩm định thiết kế, thiết kế điều chỉnh và nghiệm thu theo thẩm quyền. EVN cũng đã xem xét hồ sơ các chủ đầu tư, rà soát và hoàn thiện theo đúng quy định của pháp luật, cùng với đó là việc đàm phán giá điện theo hướng giản lược thủ tục mà vẫn bảo đảm đúng quy định pháp lý.

Hy vọng bằng những giải pháp phù hợp, tình trạng điện mặt trời "đắp chiếu" sẽ được khắc phục trong thời gian sớm nhất.

PHẠM XUÂN DŨNG