Vừa qua, VTV7 và Cục Nhà giáo (Bộ GD-ĐT) tổ chức Hội thảo “Thay đổi vì một trường học hạnh phúc” với sự tham gia của 400 hiệu trưởng đến từ 50 tỉnh thành trên toàn quốc. Mục đích của Hội thảo là tìm kiếm cách thức và giải pháp để giảm bớt áp lực; xây dựng môi trường học tập an toàn, yêu thương, tôn trọng và thấu hiểu.

Nhưng sau cuộc Hội thảo đó, đến hẹn lại lên, thầy cô bước vào “mùa” Hiến chương với hàng chục cuộc thi các cấp: thi tiết dạy giỏi, thi giáo viên dạy giỏi, thi viết bảng đẹp, thi viết chữ đẹp, thi giáo viên chủ nhiệm giỏi, thi tiếng hát thầy cô, … Các hoạt động thi đua dạy tốt - học tốt, các giờ thao giảng, dự giờ thăm lớp cũng được tăng cường vào tháng cao điểm chào mừng Ngày Nhà giáo. Không ít thầy cô bày tỏ, tháng 11 trở thành gánh nặng cho họ.

Phụ huynh học sinh Trường THCS Lê Văn Hưu (TP. HCM) đa số là công nhân lao động không có kinh phí để ủng hộ quỹ trường lớp, cùng thầy cô, nhà trường chăm lo cho học sinh. Ảnh: vtv.vn

Nỗ lực xây dựng trường học hạnh phúc không là gì ngoài triết lý làm sao để cả thầy cô, học sinh và phụ huynh được an vui. Phát biểu tại Hội thảo, ông Vũ Minh Đức, Cục trưởng Cục Nhà giáo (Bộ GD-ĐT), nhấn mạnh vai trò quan trọng của người thầy: "Một hiệu trưởng hạnh phúc có thể xây dựng môi trường tốt cho hơn 800.000 giáo viên phổ thông. Giáo viên sẽ mang đến hạnh phúc cho trên 16 triệu học sinh. Các em hạnh phúc sẽ lan tỏa tới phụ huynh". Nhưng không thể hiểu cách diễn đạt đó là trường học hạnh phúc phải đi từ trách nhiệm của hiệu trưởng, đến giáo viên và lan tỏa tới phụ huynh. Để được an vui, mỗi chủ thể đó đều phải có trách nhiệm xây dựng môi trường này.

Cho nên, câu chuyện trường học hạnh phúc làm cho bất cứ ai cũng có cảm tưởng, chúng ta, từ những nhà phản biện lẫn thực thi, đều rất nhạy cảm với những vấn đề và hiện tượng của đời sống giáo dục nhưng lại thiếu cách đặt vấn đề từ tương quan giữa triết lý và thực tế.

Khi bậc làm cha làm mẹ được hỏi “Bạn có hoàn toàn an tâm về “ngôi nhà thứ hai” của con mình?” thì câu trả lời là một loạt dẫn chứng được liệt kê. Hệ thống thi cử nặng nề và đầy áp lực khiến nhiều người trong số họ phải nói thẳng: “Nếu trượt cấp ba, con tôi không biết làm gì!”. Tình trạng thiếu giáo viên đang ở mức báo động và có những lớp học có đến 40 - 50 học sinh khiến họ lo lắng về sự quan tâm của giáo viên đối với con mình. Một bà mẹ công nhân không khỏi lo âu khi phải gửi con của họ ở một nhóm trẻ không có bất cứ quy chuẩn nào vì thời gian trả trẻ của các trường công không phù hợp thời gian làm việc của họ. Rồi nỗi bất an lại dấy lên mỗi khi ngành Công an cảnh báo về nạn ma túy cám dỗ học đường, …

Đành rằng, giáo dục đang trên đường phát triển, còn ngổn ngang, bộn bề. Nhiều quyết sách chưa được giải quyết kịp thời. Nhưng hãy tự hỏi, vì sao đến tận hôm nay chúng ta vẫn còn xem trường học hạnh phúc là một triết lý cần được triển khai trong thực tế? Trong lúc, trường học hạnh phúc được xây dựng từ quan niệm trong mỗi chúng ta và đi từ những hành động nhỏ nhất.

Trường học hạnh phúc không chỉ là trách nhiệm của thầy cô và trường học hạnh phúc không có nghĩa là thầy cô sẵn sàng hi sinh mình để học sinh được hạnh phúc. Trường học hạnh phúc đi liền với việc học sinh phải giữ lễ nghĩa với thầy cô và phụ huynh phải mang trong mình vai trò là người đồng hành với nhà trường trong việc giáo dục con trẻ.

Nếu đi ngược lại quan niệm ấy, cách hành xử ấy là chúng ta đang hủy hoại một môi trường giáo dục hạnh phúc, an vui ở tất cả các yếu tố: kết quả học tập, quan hệ giữa thầy cô và học sinh, quan hệ giữa giáo viên với phụ huynh. Bởi vì, lấy đâu ra tâm lý học tích cực, tìm đâu ra công cụ để kích hoạt những tiềm năng và nguồn lực bên trong và bên ngoài của học sinh khi phụ huynh thờ ơ với quá trình xây dựng “ngôi nhà thứ hai” cho con mình.

Nếu đi ngược lại quan niệm ấy, cách hành xử ấy là chúng ta đang ngăn chặn những nỗ lực tạo ra cảm xúc tích cực nơi học sinh, phá vỡ quan hệ tích cực giữa giáo viên và học sinh khi bản chất của nó là quan hệ hợp tác, tương trợ, đồng cảm.

Nếu đi ngược lại quan niệm ấy, cách hành xử ấy là chúng ta đang dập tắt ý thức vượt lên chính mình, phấn đấu trong học tập của học sinh, làm cho tương quan giữa hệ giá trị và hành động của môi trường giáo dục gói gọn trong những suy nghĩ thiển cận, đổi chác. Nhiều phụ huynh tặng giáo viên một món quà để lấy lại sự an tâm, để cảm thấy con của mình được an toàn, được công nhận, được lắng nghe, được yêu mến. Nhưng đó là điểm xuất phát của bất công, phân biệt đối xử, … những điều đi ngược lại của một trường học hạnh phúc.

Trường học hạnh phúc không phải chỉ được tạo ra từ chiến lược của ngành Giáo dục mà cả ở những “vệ tinh” - vòng tròn thiện tâm: thầy cô - học sinh - phụ huynh. Làm sao có trường học hạnh phúc khi vẫn còn những bậc cha mẹ giáo dục con tri ân thầy cô bằng sự đổi chác?

Lời tri ân ý nghĩa nhất với thầy cô vào Ngày Nhà giáo là tâm niệm đồng hành với nhà trường để giáo dục con trẻ. Nếu bạn, tôi, giáo viên, phụ huynh đều đồng tình điều đó thì có nghĩa là trách nhiệm về một trường học hạnh phúc không chỉ của riêng ai. Nhưng, trường học hạnh phúc vẫn là “gánh nặng đường xa” khi chủ thể thực thi giáo dục là thầy cô chưa được an vui. Cách đây 10 năm, một cô giáo trẻ dạy Văn trong độ tuổi hai mươi đã phải xin nghỉ việc chỉ vì sự cố “canh gà Thọ Xương” – dư luận, trong số đó phần nhiều là phụ huynh xem như một scandal và tha hồ lên án. Trong năm 2022, có 16.000 giáo viên nghỉ việc vì nhiều lý do khác nhau: lương, áp lực, môi trường làm việc, …Trong không khí chào đón Ngày Nhà giáo, không biết những thầy cô của chúng ta trong con số 16.000 đó đang ở đâu và đang nghĩ gì?

Phải làm gì để triết lý trường học hạnh phúc không phải là một khẩu hiệu, cuộc trình diễn mang tính hình thức? Câu hỏi đó được trả lời bằng một câu hỏi khác, như là một cảnh báo cho tất cả chúng ta: Những căn bệnh hình thức, những khẩu hiệu mãi chưa thành hiện thực của nội tại ngành Giáo dục liệu có làm cho ước muốn về một môi trường dạy - học thân thiện, hạnh phúc vẫn tiếp tục là ước muốn, ở nhiều nơi?

"Quảng cáo nói láo ăn tiền" - có hay không? Mới đây, đầu tháng 11, trên diễn đàn Quốc hội, đại biểu Quốc hội đã thảo luận về Luật Bảo vệ người tiêu dùng (sửa ...

Tăng lương cơ sở - giáo viên vui tới mức nào? Sau 3 lần lùi thời điểm chính thức cải cách tiền lương, cho đến nay, đã hơn 3 năm người lao động chưa được tăng ...

Không dám làm thì đứng sang bên "Khắc phục tình trạng thiếu thuốc, ai không dám làm thì xin nghỉ, đứng sang một bên!". Hôm qua, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh ...