Trước khi Nghị định số 100 có hiệu lực, việc giảm tình trạng tiêu thụ rượu bia nhanh gần như là một nhiệm vụ bất khả thi. Ảnh minh họa

Nghị định số 100/2019/NĐ-CP (gọi tắt là Nghị định 100) quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực giao thông đường bộ và đường sắt đã có hiệu lực từ 1/1/2020. Một trong những mục tiêu chính của Nghị định 100 là giảm thiểu số vụ tai nạn giao thông từ rượu bia.

Song, trong một tuần áp dụng, có vẻ, đang có những chỉ dấu cho thấy, Nghị định mục tiêu khác lớn hơn của Nghị định đang có dấu hiệu khả quan: giảm thiểu tiêu dùng bia rượu, hạn chế lạm dụng bia rượu.

Cần nhắc lại, trước đây, chúng ta vẫn được ví von là xứ sở mà số quán bia nhiều như cột cây số; việc mua rượu bia dễ bậc nhất thế giới cùng những định kiến “nam vô tửu như kỳ vô phong” hay “văn hóa nhậu túi bụi” (Tất niên Dương, Tân niên Dương; Tất niên Âm, Tân niên Âm...).

Theo thống kê, Việt Nam bình quân tiêu thụ 6,6 lít cồn một năm (5 năm trước chỉ 3,8 lít). Tỷ lệ đàn ông Việt Nam uống rượu bia cũng cao nhất thế giới và ngày càng tăng với cả hai giới. Nhóm tuổi vị thành niên, thanh niên có tỷ lệ uống rượu bia tăng gần 10% sau 5 năm.

Việc giảm lượng tiêu thụ rượu bia nhanh gần như là một nhiệm vụ bất khả thi.

Nhưng, cú đánh trực diện vào túi tiền người tiêu thụ bia rượu này đã phát huy tác dụng trong những ngày đầu. Một tuần quá ngắn để có những thống kê về lượng bia rượu tiêu thụ. Song, qua các khảo sát nhanh của nhiều tờ báo, hàng quán bia rượu đang ở tình trạng vắng vẻ đìu hiu hiếm thấy. Bởi, các dịch vụ đưa đón “ma men” đã tăng giá chóng mặt. Còn số vụ xử phạt đã lên tới hàng nghìn, số tiền nộp phạt là hàng tỷ đồng.

Bạn tôi có bảo: “cường quốc” bia rượu nay trở thành đất nước hà khắc bậc nhất với rượu bia. Bởi, luật quy định xử phạt bất cứ người tham gia giao thông nào có hơi men trong khí thở - thay vì để dung sai, du di một xíu như các quốc gia khác. Việc đưa ngưỡng xử phạt về 0 gây nhiều tranh cãi vì có thể tạo ra những oan sai khi người tham gia giao thông ăn hoa quả có đường, uống siro ho…

Tuy nhiên, đoạn phóng sự về việc ăn hoa quả hay những thông tin trôi nổi vô tình hay hữu ý đã “bỏ quên” một điều: thời gian chuyển hóa nồng độ cồn. Nếu là bia rượu, thời gian chuyển hóa men rất lâu. Còn hoa quả, thời gian chỉ là 10-30 phút. Tất nhiên khoảng thời gian đó cũng có thể gây những sai sót. Song, biến số là rất rất nhỏ, có thể điều chỉnh sau này. Và cái gợn nhỏ đó không đáng để cản trở một chính sách đang gây những đột biến tích cực trong đời sống xã hội.

Không ai hình dung nổi quán bia ngày cuối năm ở Thủ đô lại vắng vẻ như bờ Hồ ngày Tết. Không ai đủ lạc quan để kỳ vọng tục đi ba bước nhậu một trận sẽ bị triệt tiêu chóng vánh. Và, không ai tin Tết này, bản thân mình có lý do mạnh mẽ để từ chối những lời mời rượu như ép của ông bác bên nội; ông chú bên ngoại.

Song, nếu lực lượng thực thi công vụ tiếp tục mạnh tay và liêm chính, điều này hoàn toàn có thể duy trì thành hiện thực. Và không đơn giản là câu chuyện an toàn giao thông, triệt được thói tật lạm dụng rượu bia sẽ thay đổi rất nhiều đời sống xã hội, năng suất lao động, khả năng cạnh tranh của kinh tế, giảm bớt gánh nặng xã hội liên quan tới lạm dụng rượu bia.

Vẫn biết bia rượu không xấu, lạm dụng bia rượu mới là xấu. Nhưng có số liệu thống kê biết nói về vấn nạn rượu bia ở Việt Nam: Chi phí mua rượu bia mỗi năm của người dân là 4 tỷ USD (giá trị xuất khẩu gạo là 2,41 tỷ USD).

Trao đổi trên báo Hải Quan, ông Nguyễn Huy Quang, Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Bộ Y tế, phần thuế đóng góp của DN vào ngân sách nhà nước có 50.000 tỷ đồng, nhưng theo đánh giá của các chuyên gia, mức thấp nhất chi phí bỏ ra cho việc phòng chống tác hại rượu bia, trong đó có bệnh tật, tai nạn, không có việc làm thì mất 65.000 tỷ đồng.

Nghị định mới đi vào đời sống được 1 tuần lễ. Vẫn còn quá sớm để khẳng định rằng những thói quen không tốt bén rễ nhiều sẽ bị nhổ tận gốc. Song, những gì đã và đang diễn ra bảo chứng rằng kỳ vọng tiễn biệt danh xưng ‘cường quốc rượu bia’ không phải là ảo vọng.