TS Bùi Sỹ Lợi - nguyên Phó Chủ nhiệm Uỷ ban về Các vấn đề xã hội của Quốc hội. Ảnh: internet

Tiến sĩ Bùi Sỹ Lợi đã trải qua 4 nhiệm kỳ làm đại biểu Quốc hội (XI – XIV) và kinh qua nhiều năm công tác gắn liền với chính sách an sinh xã hội của đất nước.

Năm 2015, sau khi Nghị quyết số 93/2015/QH13 ban hành dừng Điều 60, Luật BHXH 2014 về giải quyết chính sách BHXH một lần (Quốc hội khóa XIII), thì số người rút BHXH một lần tăng lên rất nhanh. Theo TS Bùi Sỹ Lợi, bình quân mỗi năm hơn 1 triệu lao động tham gia BHXH thì có tới gần 600.000 người xin hưởng BHXH một lần.

PV: Xin chào ông, xin ông chia sẻ đôi điều về con số 8% và 14% trong quy định rút BHXH một lần hiện đang được người dân, NLĐ tham gia BHXH rất quan tâm?

TS Bùi Sỹ Lợi: 8% và 14% là phí đóng bảo hiểm mà NLĐ và người sử dụng lao động, doanh nghiệp (DN) đóng thay cho NLĐ, nằm trong tổng tiền lương của NLĐ. Đây là hai con số không thể bóc tách. Càng không nên diễn giải theo hướng NLĐ không lấy lại được số tiền đó. NLĐ đóng 8% và DN đóng 14%, thực tế một năm người ta phải đóng 2,62 tháng lương nhưng khi rút BHXH một lần thì chỉ nhận về một tháng và tối đa hai tháng lương, vẫn còn lại 0,62 tháng lương nằm trong quỹ BHXH. Vậy, nếu rút BHXH một lần thì NLĐ thiệt.

Một vấn đề quan trọng khác. Thứ nhất, nếu NLĐ mất khả năng đóng, thay vì rút BHXH một lần NLĐ có thể chốt sổ và Nhà nước giữ, chết vẫn được trả tử tuất, vẫn có mai táng phí, vẫn được cấp trả lại toàn bộ số tiền đó chứ không mất. Chính vì NLĐ chưa hiểu chỗ này nên họ mới rút BHXH một lần. Thứ hai, tích luỹ lương hưu để khi về già có lương hưu và Nhà nước bảo hộ điều đó. Quỹ bảo hiểm hưu trí là quỹ được quản lý thống nhất ở T.Ư do Bộ trưởng Bộ Tài chính làm giám đốc Quỹ. Nguồn ngân quỹ này được đầu tư tăng trưởng và được cộng vào nguồn tích luỹ của NLĐ, không mất đi đâu. Vậy nên khi giá cả tăng thì Nhà nước điều chỉnh lương cho người nghỉ hưu. Cụ thể, năm 2022 người nghỉ hưu đã được tăng lương là 12,5%. Có nghĩa là Nhà nước chịu trách nhiệm bù phần chênh lệch về giá cho NLĐ cũng như đảm bảo sức mua của đồng tiền. Nhà nước chịu trách nhiệm với việc giữ cho người dân ở mức sống trung bình trở lên. Đây chính là định hướng, là quan điểm, cần phải nói rằng không có chính sách an sinh nào ưu việt hơn. Cho nên người ta mới gọi BHYT và BHXH là một trong những trụ cột quan trọng nhất của hệ thống an sinh xã hội.

PV: Dù thế, hệ thống vẫn phải đảm bảo quyền rút BHXH một lần cho người dân một cách thoả đáng, theo Luật?

TS Bùi Sỹ Lợi: Quyền rút BHXH là quyền của NLĐ, luật đã quy định và khi người dân rút BHXH một lần thì đó là việc của người ta. Vấn đề quan trọng của những người tư vấn là làm sao để cho NLĐ hiểu rõ quyền lợi và những thiệt hại của NLĐ khi rút BHXH một lần.

PV: Thiệt hại là gì ạ?

TS Bùi Sỹ Lợi: Một là thiệt về mức đóng và mức rút. Hai là, quan trọng không có tiền tích luỹ cho tuổi già, ba nữa là Nhà nước bảo hộ bất kỳ lúc nào không may đang đóng mà chết vẫn có chi phí tử tuất, vẫn được trả lại toàn bộ tiền đã đóng, không có gì mất đi. Đây chính là ý nghĩa cao nhất của cái gọi là định hướng xã hội chủ nghĩa mà hệ thống Nhà nước của chúng ta thực hiện nghĩa vụ chăm lo cho người dân. Nhiều NLĐ vẫn đang nhầm lẫn rất lớn rằng khi không may qua đời hoặc có việc xảy ra, hoặc quỹ này bị mất thì không biết lấy ở đâu. Đây là sự thiếu hiểu biết đến từ sự thiếu thông tin do thiếu hoạt động tư vấn hỗ trợ, và cả tính kém hiệu quả trong hoạt động tuyên truyền nâng cao hiểu biết và nhận thức về BHXH trong dân.

Người dân không hiểu về tính an toàn cho cuộc sống về già mà BHXH mang lại nên người ta mới rút BHXH một lần. Bây giờ muốn có 70 - 80 triệu đồng vì tin rằng có thể là nguồn vốn hay một cú hích để thay đổi cuộc sống. Nhưng nếu mở hàng bán buôn hết tiền, làm ăn thua lỗ hay mất mát, thì NLĐ sẽ dựa vào đâu để sống khi mình không còn trẻ, “không thể bán sức lấy tiền mà chỉ có thể dùng tiền mua sức khoẻ”. Người rút BHXH chỉ thấy cái trước mắt mà không thấy cái lâu dài. Đáng tiếc và nguy hiểm là, chúng ta, những người nghiên cứu và làm chính sách cùng các cơ quan thông tin tuyên truyền đã không giải thích để người dân hiểu giá trị bảo vệ của BHXH. Bây giờ, việc đóng BHXH cũng khá linh hoạt, nếu có tình huống xảy ra, NLĐ chỉ đóng trong ba tháng là hoàn thành nghĩa vụ đóng một năm, không sao. Vì khó khăn người ta không đóng thì được phép cộng lại, đến năm sau, ăn nên làm ra tôi đóng tiếp, theo hình thức cộng dồn. Và quan trọng, phải giải thích cho NLĐ hiểu, quỹ này Nhà nước bảo hộ. Kể cả BHYT, BHXH, khi không may có vấn đề gì trục trặc xảy ra Nhà nước sẽ phải bơm tiền từ quỹ phúc lợi xã hội, an sinh xã hội để chăm lo cho người dân.

PV: Có nhiều ý kiến vẫn cho rằng, những nhà làm luật chỉ bảo vệ quỹ, không màng đến quyền lợi của người dân khi cho phép rút 8%?

TS Bùi Sỹ Lợi: Không nên giải thích với người dân rằng, khi anh rút tôi chỉ cho anh rút có 8% của anh đóng. Khi tôi đã rút là rút hết nhưng cái quan trọng là thế này, anh mất nhiều hơn là anh được và anh không có nguồn tích luỹ cho dài hạn. Chúng tôi đang nghiên cứu đề xuất với Chính phủ sửa luật theo hướng: BHXH cho phép NLĐ rút 8% còn 14% giữ lại đến 60 tuổi bắt đầu trả tiền đó cho anh cộng thêm 360.000 đồng. Khi đó, thu nhập đấy của người hưởng BHXH sẽ cao hơn. Có thể không phải là 360.000 đồng mà là 400.000 hay 500.000 đồng. Tức là tôi giữ lại cho anh đến tuổi anh không còn khả năng lao động thì tôi bơm thêm tiền Nhà nước hỗ trợ gọi là hưu trí xã hội 360.000 đồng cộng thêm 14% tích luỹ sau bao nhiêu năm để giải ngân cho anh khi anh hết tuổi lao động.

Hiện nay, NLĐ hoàn toàn có thể nhìn thấy tiền đóng BHXH của mình trên ứng dụng, không ai lấy được tiền của NLĐ. Càng không bao giờ có chuyện vỡ quỹ. Quỹ BH hưu trí hoàn toàn cân đối được sau 35, 40 năm nữa.

Tiền mất giá Nhà nước bù giá. Về hưu được tăng lương, năm nay là 12,5%. Khi trượt giá quá mức mà NLĐ nhận tiền lương danh nghĩa không đảm bảo tiền lương thực tế thì Nhà nước chịu trách nhiệm bù, hỗ trợ, nâng mức lương hưu để đảm bảo sức mua đồng tiền. Đấy là định hướng xã hội.

PV: Ông đánh giá vai trò của báo chí trong việc tuyên truyền lợi hại của việc rút BHXH một lần như thế nào?

TS Bùi Sỹ Lợi: ​​​​Báo chí rất quan trọng, tôi đã nói tại các cuộc tập huấn báo chí rất nhiều lần. Những người làm nhiệm vụ tuyên truyền chính sách phải hiểu đúng, tuyên truyền đúng để hỗ trợ NLĐ hiểu chính sách, góp phần giúp họ ra quyết định đúng, có hiệu quả. NLĐ mà đã hỏi đến tôi là người ta không rút BHXH một lần. Chưa có ai đi rút BHXH một lần hỏi tôi mà tiếp tục rút. Hỏi tôi là người ta tiếp tục đóng.

PV: Xin trân trọng cảm ơn ông!

BHXH bắt buộc: Một số gợi ý chính sách để giảm tình trạng trốn đóng Chế độ Bảo hiểm xã hội (BHXH) của hầu hết các quốc gia đều quy định người sử dụng lao động (NSDLĐ) có nghĩa vụ ...

Vụ Công ty Khoá Minh Khai: Việc chốt sổ BHXH cho NLĐ phụ thuộc vào... tiền đi vay Ngay sau khi buổi làm việc 3 bên về giải quyết chế độ, quyền lợi hợp pháp, chính đáng cho người lao động (NLĐ) Công ...

Phối hợp xử lý các doanh nghiệp trốn, nợ đóng BHXH kéo dài Tổng Giám đốc BHXH Việt Nam Nguyễn Thế Mạnh vừa chỉ đạo BHXH các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương về tăng cường thực ...