Bác sĩ Trần Duy Hưng trong ngày tiếp quản Thủ đô (10/10/1954). Ảnh: BTLSQSVN

Tôi cứ nghĩ không hiểu điều gì đã khiến cụ Hồ, ngay sau khi Cách mạng Tháng 8 thành công, trước khi đọc Tuyên ngôn Độc lập tại Quảng trường Ba Đình, lại đã thân chinh đến tận tư gia của Bác sĩ Trần Duy Hưng (ngày ấy còn ở phố Hàng Bông Ruộm) để mời bằng được bác sĩ tham gia chính quyền cách mạng với vai trò Chủ tịch Uỷ ban Hành chính HN đầu tiên khi BS mới tròn 33 tuổi.

Ngày ấy, có rất nhiều nhân sĩ trí thức tài giỏi, có rất nhiều cán bộ công nông binh cốt cán và năng nổ, nhưng vì sao cụ Hồ lại chọn cụ Hưng. Ngoài những lí do mà chỉ có cụ Hồ hiểu được, tôi mạn phép nghĩ rằng, cụ Hồ nhìn thấy ở cụ Hưng không chỉ là một người Hà Nội gốc có một tình yêu tha thiết và sâu sắc như bẩm sinh với thành phố và con người quê mình; một trí thức ngay từ thời trai trẻ đã rất yêu nước thương dân, tin dân, trọng dân, tận tụy và liêm chính; một vị bác sĩ tài ba thành thạo 3 ngoại ngữ Pháp, Anh, Trung nhưng rất giản dị, khiêm nhường, mà cụ Hồ còn nhìn thấy ở cụ Hưng một nhà ngoại giao tinh tế mà bặt thiệp, linh hoạt mà thuỷ chung.

Nhớ lại thời điểm 1945- 1946 với bao thù trong giặc ngoài của một Nhà nước non trẻ, thì việc ngoại giao giỏi là một phẩm chất cần thiết biết nhường nào của một vị Thị trưởng Thủ đô. Và thực tế của giai đoạn lịch sử nước sôi lửa bỏng 1945-1954 đã chứng minh điều đó. Hầu hết mọi cuộc gặp xã giao hay thân mật, đấu trí, đấu khẩu hay thương thuyết quan trọng và thành công với phía Pháp, rồi phía quân Tưởng thời ấy ở Hà Nội đều luôn có mặt cụ Hưng sát cánh bên cụ Hồ như một nhà ngoại giao chuyên nghiệp, một cộng sự đối ngoại vô cùng đắc lực.

Đến thời chiến tranh chống Mỹ, hẳn người Hà Nội ít ai quên hình ảnh khi Tòa đại sứ Pháp trên phố Bà Triệu bị máy bay của Không quân Mỹ ném bom ngày 11/10/1972, một trong những người Việt Nam đầu tiên có mặt giữa đống đổ nát mịt mù khói bom và còn vương vãi xác người ấy là Chủ tịch thành phố Trần Duy Hưng. Trong khi đó, nhiều nhân viên Tòa đại sứ còn chưa lên khỏi hầm trú ẩn. Khi nhìn thấy cô gái là người yêu của con trai viên Lãnh sự đã bị chết vì mảnh bom, Chủ tịch đã trực tiếp cùng mấy cộng sự đưa xác cô tới nhà xác BV Xanh Pôn. Khi thấy xác cô gái ấy còn thiếu một bên chân, cụ Hưng căn dặn đội cứu nạn "phải tìm bằng được phần thi thể ấy không tội nghiệp cô gái" .

Với đôi ba câu chuyện đó, cũng đã có thể khẳng định một điều: làm Chủ tịch Hà Nội, ngoài các phẩm chất năng lực khác, nhất định còn phải là một nhà ngoại giao giỏi. Đó không chỉ là để thêm bạn bớt thù trong thời gian khó, mà còn để kêu gọi được sự giúp đỡ, viện trợ của bạn bè quốc tế trong thời bình cho sự nghiệp xây dựng và phát triển Thủ đô.