Những anh xẩm rồi cũng vắng thưa và mất hút dần - Ảnh minh họa

Hồi chiến tranh, chúng tôi được huấn luyện tân binh ở vùng núi rừng phía Tây Thanh Hoá, giáp Lào. Có đôi lần, vài thằng lính Hà Nội nhớ nhà, nhớ mẹ cha, nhớ người yêu quá, lại bàn mưu tính kế rủ nhau "ốm" để được ra Quân y Viện 5 đóng dưới thành phố Thanh Hóa. Từ Quân y Viện, chúng tôi lại tìm cách năn nỉ hoặc "hối lộ" các y bác sĩ tý chút để chuồn về Hà Nội, dẫu chỉ được 1 hôm, chẳng kịp trao cho người yêu một nụ hôn, hay uống hết một tuần trà, hay ăn trọn một bữa cơm cùng cha già mẹ héo.

Những lần trốn về, mấy thằng đều nhảy tàu Vinh - Thanh Hoá - Hà Nội, và đều lậu vé. Nhà tàu cũng chả mấy khi khắt khe với mấy ông lính cùn 5 đồng 2 tem, trên răng dưới dép đúc, cứ cho các ông lính ngồi chỗ nối 2 toa tàu, hoặc ngồi ngay cửa toa-lét các toa cho yên chuyện.

Thời ấy cứ lên tới ga Thanh Hoá là lại thấy cha con anh xẩm ở trên tàu rồi, không biết cha con họ lên từ ga nào. Anh là thương binh mù 2 mắt luôn ôm theo cây nhị. Cô con gái khoảng 9-10 tuổi tay cắp nón, tay dắt cha đi dọc các toa. Cha hát xong thì con ngả nón xin tiền, tới ga Nam Định hoặc Ninh Bình thì lại xuống tàu lộn lại ga đầu phía Nam.

Anh xẩm kéo nhị xoàng thôi, nhưng hát rất hay. Lính thì thương thương binh nhất rồi, nhưng túi không có một xu nên chỉ cổ vũ bằng cách đi theo sau anh. Anh đến toa nào hát thì mấy thằng chúng tôi lại hò reo gạ gẫm như tụi bán hàng đa cấp thời nay, kêu gọi lòng vị tha trắc ẩn của khách đi tàu.

Vì hay đi sát sau lưng anh xẩm nhiều bận, nên bọn tôi, và cả mấy bà buôn chuyến, mấy ông buôn lậu ngồi nhẵn ghế nhà tàu cùng các nhân viên hoả xa đều nhận ra sự hài hước trong cái vỏ tội nghiệp của anh xẩm này. Anh vừa kéo nhị, vừa hát nhiều bài, nhưng có bài này thì bọn tôi khoái nghe nhất :

“Mồm ăn mồm nói mồm cười

Mồm đi nói chuyện (ư ử) cho người ta yêu ( ử ư ứ ư ừ ư)

Lắm khi mồm lại nói điêu

Nhà tan (ư) cửa nát (ư) thành xiêu (ử ừ ư) vì... mồm”

Cái chữ MỒM cuối câu, nghe kĩ, hoá ra anh xẩm hay hát nhịu. Hát thành gì thì... ôi giời ơi là giời!

Chưa hết. Sau mỗi bài, khi con gái chìa nón ra xin tiền mọi người thì anh xẩm cứ thều thào: "Lạy ông đi qua, lạy bà đi lại, có tiền cho bố con tôi". Nghe thật kỹ, hoá ra anh xẩm toàn nói thành: "Có tiền cho bố con ơi!". Đến thua cái bố xẩm - lính - thương binh này!

Rồi hết 6 tháng tân binh, chúng tôi về các đơn vị, đi ra chiến trường. Rồi 30/4/1975, phục viên xuất ngũ, cũng chẳng mấy khi đi tàu Thanh Hoá - Vinh nữa. Và cũng chẳng bao giờ có dịp gặp lại anh thương binh mù kéo nhị hát xẩm cực hay và cực hài thế nữa. Hay vì hát buồn rơi nước mắt mà hài vì những lời hát lái vi diệu cùng lời xin tiền "siêu điệu" của anh...

Tháng năm trôi qua vùn vụt như những chuyến tàu Bắc - Nam tốc hành ngày càng nhanh hơn, xịn hơn. Những anh xẩm rồi cũng vắng thưa dần, mất hút dần, như những ánh đèn vàng vọt trên những con ga xép tàu vụt bỏ qua không dừng lại đêm đêm. Chỉ còn lưu lại - oái oăm thay, không phải là nỗi buồn thảm của cảnh ăn mày, mà lại là những lời hát xuyên tạc tài tình, những lời xin tiền khinh bạc của anh!

Mấy bữa nay, bỗng dưng lại nhớ anh quá, anh xẩm à, anh xẩm ơi!