Cụ thể, theo báo cáo từ Bộ Giáo dục và Đào tạo, năm học qua, số lượng học sinh bị đánh giá là “chưa hoàn thành” là 105.700 em học sinh tiểu học trên tổng số hơn 9,2 triệu học sinh tiểu học. Tỉ lệ học sinh cấp tiểu học bị học lại là 1,2%. Đông nhất là lớp 1 với số lượng là hơn 52.000 em. Môn Toán (39.000 em) và môn Tiếng Việt (49.700 em) là hai môn học các em không hoàn thành lớn nhất.

Bộ cho rằng, "cách đánh giá mới phản ánh thực chất chất lượng giáo dục trên bình diện toàn quốc". Bộ cũng cho rằng con số này là “bình thường” để tránh tình trạng “ngồi nhầm lớp”.

Lý giải của Bộ là hợp lý dù con số trên có thể gây sốc bởi thời gian gần đây, học sinh tiểu học rất hiếm khi lưu ban. Thậm chí, rất khó để các em có thể lưu ban.

Tôi đã chứng kiến cách đây dăm bảy năm, con của bạn tôi sống phần lớn thời gian ở nước ngoài, khi trở lại Việt Nam, việc phát âm tiếng Việt và viết của cháu rất khó khăn. Đặc thù như vậy, bạn tôi xin cho con được học lại nhưng bất thành. Vì theo lý giải, việc cháu lưu ban có ảnh hưởng tới thành tích của cô, của lớp, của trường.

Hay nổi bật, vụ việc học sinh lớp 6 không biết đọc cách đây 2 năm cũng khiến dư luận thở dài. Việc biết đọc biết viết gần như hoàn thành ở lớp 1. Song, bằng những áp lực khác nhau, các thầy cô vẫn cho cháu lên lớp tới tận lớp 6. Và khi em không thể đọc, công sức 5 năm ngồi trên ghế nhà trường gần như bằng 0.

Chưa kể, những tổn thương rất lớn về mặt tinh thần em phải trải qua khi em không thể làm bất cứ bài tập nào liên quan tới con chữ. Điều này khiến em mặc cảm, sợ hãi trong lớp. Nó cũng làm em cảm thấy bất lực và vô ích khi ngày ngày phải đến lớp, nghe những điều không hiểu, cầm quyển sách cho có và thầy cô vẫn buộc em phải lên lớp… Ngần ấy thứ áp lực tâm lý bủa vây một đứa trẻ chỉ vì bệnh thành tích là quá khủng khiếp!

Đó cũng là lý do tại sao việc hơn 5 vạn học sinh lớp 1 học lại là tín hiệu tích cực. Các em có những bối cảnh sống khác nhau, có những may mắn và thiệt thòi khác nhau nên việc các em không đạt tiêu chuẩn và học lại là điều bình thường. Chậm một năm không làm cuộc đời một con người trở nên bi kịch. Nhưng nhanh một năm trong khi các em chưa được trang bị đầy đủ để tiếp tục học các lớp tiếp theo thì chắc chắn là thảm họa.

Việc trả điểm số về đúng nghĩa để đánh giá năng lực học sinh đáp ứng nhu cầu học tập cũng là điều đáng hoan nghênh. Những con số không phải là áp lực để thầy cô “cày” đẹp hồ sơ, đẹp những lời diễn văn. Nó phản ánh đúng thực chất năng lực của các em học sinh.

Phải nói rõ, học sinh lưu ban không phải là học sinh dốt. Không có đứa trẻ nào dốt cả. Chỉ là, các em không mạnh những môn trong hệ thống giáo dục. Và các em cần nhiều thời gian hơn để làm việc đó. Sự chậm trễ này là cần thiết và đáng giá.

Và lưu ban hay học lại hay dân giã gọi là “đúp” không chỉ là điều không may với các em học sinh. Đó còn là quyền lợi của các em. Các em có quyền phát triển bản thân bình thường; nhanh - chậm bình thường tùy bối cảnh sống cũng như ngộ tính. Các em có quyền được sống trong một môi trường tôn trọng điểm mạnh cũng như được cho thời gian để hoàn thiện cả những thứ chưa đạt của bản thân.

Hơn cả, các em có quyền được lưu ban, quyền được khắc phục những điều các em chưa đảm bảo để học các bậc tiếp theo chứ không phải lên lớp vì thành tích của người lớn.

MỸ ANH