Tôi nuốt nước bọt, trước hết vì cái món gà luộc Tiên Yên là một món ăn ngon nổi tiếng ở miền Đông Bắc nói riêng và cả miền Bắc nói chung. Bà tôi lúc sinh thời hay kể cho các con cháu, rằng gà giống ở Tiên Yên nuôi đến khi xuất chuồng rất béo, mỡ vàng óng, nhưng khi được luộc theo kiểu Tiên Yên thì ăn mấy vẫn không ngấy, miếng thịt cứ giòn thơm trong miệng.

Người Tiên Yên luộc gà không phải bằng nước sôi kỹ như ở các địa phương khác, mà họ chỉ luộc bằng nước sôi lăn tăn. Và phải luộc rất lâu, đủ 4-5 tiếng mới bắc ra thưởng thức.

Luộc kiểu Tiên Yên là luộc chỉ dành cho những người sành ăn hay luộc cho bố mẹ anh chị mình, ăn để nhớ về một món ăn của một thời quá vãng.

Vậy mà sáng nay, tôi đã được thưởng thức miếng thịt gà đúng chất Tiên Yên đó, không phải trong một bữa cỗ của gia đình, mà trong một bữa ăn công đoàn cùng những người thợ lò vừa mới tan ca. Bữa ăn sau ca làm việc dưới hầm lò ấy bắt đầu từ 8 giờ sáng. Những người thợ ăn rất ngon lành, ăn rất khoẻ, ăn hết sạch không để lại miếng thịt gà nào. Tôi lặng ngắm những người thợ trong bữa ăn, thêm một lần lại nuốt nước bọt, chia sẻ sự ngon lành cùng họ.

Sau bữa cơm, chị quản lý nhà ăn tâm sự với tôi. Chị bảo nhà em mấy đời sống trong mỏ, làm việc trong mỏ. Chồng con em cùng làm việc ở đây cả. Em nấu bữa cơm cho công nhân ăn là em cũng đang nấu bữa cơm cho chính gia đình mình, cho chính chồng con mình, nên sao mà không để tâm, để tình của mình vào đó được, anh à…

Vào đúng dịp kỉ niệm 94 năm thành lập tổ chức Công đoàn, anh Minh - Giám đốc mỏ đưa ra bàn bạc việc tổ chức bữa ăn công đoàn, trong đó có món đặc biệt là gà luộc Tiên Yên. Một suất cơm tiêu chuẩn thường ngày là 61 ngàn, hôm nay được thêm một đĩa gà 2,5 lạng, tương đương thêm 55 ngàn. Hơn 1200 công nhân tham dự, 1.500kg thịt gà , giá 220 ngàn/ 1kg, tổng cộng là 330 triệu.

Năm 2023 này, lãnh đạo Tổng LĐLĐ Việt Nam có sáng kiến tổ chức bữa cơm công đoàn cho công nhân vào 28/7 - Ngày thành lập Công đoàn. Sáng kiến ấy được giao cho Tạp chí Lao động và Công đoàn triển khai kèm lời căn dặn và cũng là niềm mong mỏi: “Nếu thành công thì chúng ta nhân rộng, sẽ tổ chức bữa cơm công đoàn hằng năm, sao cho người công nhân nhớ tới công đoàn không chỉ qua những khẩu hiệu, biểu ngữ, mà họ nhớ tới công đoàn ngay cả trong những bữa ăn, trong cả khi thưởng thức thú ẩm thực…”

Bữa cơm công đoàn không phải là chuyện mới, không phải bây giờ mới có như ở Vàng Danh sáng nay. Từ thế kỷ trước, trong những phân xưởng, công trường xã hội chủ nghĩa, bữa ăn công đoàn đã từng được tổ chức thường xuyên. Thường xuyên đến nỗi mọi bữa cơm tập thể do cơ quan tổ chức, do bếp cơ quan nấu đều được gọi chung là “Cơm công đoàn”.

Thế rồi thời bao cấp qua đi. Kinh tế thị trường xuất hiện, cũng dần làm biến đổi bữa cơm của những người thợ. Cơm bụi “lên ngôi” vì phù hợp thu nhập của người lao động nghèo. Cơm đầu ghế hay cơm cặp lồng tiện lợi và thông dụng hơn với mỗi gia đình người thợ. Thế là bữa cơm nhà ăn tập thể thưa thớt vắng vẻ dần. Thế là cái tên gọi “Cơm công đoàn” cũng ít người còn nhắc đến mỗi bữa.

Nhưng từ sâu thẳm tiềm thức của những người công nhân, cái từ “Cơm công đoàn” vẫn còn đầy sự ấm áp của một thời “chung bát đũa ấy là gia đình đấy” mà Phạm Tiến Duật từng viết trong một bài thơ của ông. Nó vẫn mang ý nghĩa là nơi quần tụ đầm ấm, nó vẫn là dịp gặp gỡ hàng ngày để chia sẻ cùng nhau không chỉ miếng ăn, mà còn là những tâm sự buồn vui của đời thợ .

Kể ra như trên, để thấy rõ một điều, là bữa cơm công đoàn thực sự là một việc tốt, việc hay của thế hệ trước từng làm được và cháu con, và chúng ta hôm nay rất nên học tập.

Dịp 28/7 năm nay, Tạp chí Lao động và Công đoàn phối hợp tổ chức bữa ăn công đoàn với 5 đơn vị. Trong danh sách có “cái nôi” của công nhân Việt Nam thợ mỏ Vàng Danh, doanh nghiệp đầu tư nước ngoài lớn nhất Việt Nam - SamSung , rồi còn doanh nghiệp tư nhân ở Quảng Bình, doanh nghiệp liên doanh ở Vĩnh Phúc.

Ở đâu chúng tôi cũng được chia sẻ niềm vui với người thợ. Ở đâu cũng được nghe câu “Cảm ơn công đoàn”.

Làm cán bộ công đoàn - hạnh phúc lớn nhất chắc cũng chỉ đến vậy. Làm cán bộ công đoàn, niềm vui đôi khi đến từ những điều vô cùng giản dị, như miếng thịt gà Tiên Yên trong bữa cơm người thợ lò ăn thấy ngon miệng hôm nay …

TRẦN DUY PHƯƠNG