Một điểm thu gom rác thải điện tử tại UBND phường Thành Công, quận Ba Đình, TP. Hà Nội

Phương pháp và kết quả nghiên cứu

Phương pháp thiết kế nghiên cứu là mô tả cắt ngang. Phương pháp chọn mẫu chủ đích các hộ gia đình trực tiếp tham gia thu mua, tháo dỡ, phân loại và tái chế CTĐT. Cách chọn mẫu là mẫu thuận tiện. Chỉ số và phương pháp nghiên cứu: Đánh giá Ecgônômi vị trí lao động, xác định một số yếu tố nguy cơ; trong đó, điều tra đặc điểm yêu cầu công việc (điều tra trực tiếp NLĐ theo mẫu phiếu có sẵn); đánh giá Ecgônômi vị trí lao động bằng bảng kiểm của ILO; xác định một số yếu tố nguy cơ bằng phương pháp chuyên gia. Từ đó, đề xuất một số giải pháp cải thiện ĐKLĐ dựa trên đánh giá thực tế và theo các nguyên tắc Ecgônômi

, xác định một số yếu tố nguy cơ cho NLĐ

Bảng 1. Đặc điểm vị trí làm việc của cơ sở tái chế CTĐT

Vị trí thực hiện của hầu hết các công việc/công đoạn trong tái chế CTĐT của các hộ gia đình/cơ sở sản xuất là trong nhà xưởng (có mái che) (67,7%); có 32,5% hộ gia đình/cơ sở sản xuất làm việc ngoài trời.

Bảng 2. Vị trí lao động và nơi sinh sống của các hộ gia đình

Phần lớn các hộ gia đình/cơ sở sản xuất tham gia tái chế CTĐT đều sinh sống ngay tại nơi làm việc - khu vực tái chế, chiếm 95%.

Bảng 3. Các công việc tái chế CTĐT của các hộ gia đình

90% các hộ gia đình/cơ sở sản xuất thực hiện thu mua, tháo dỡ, phân loại CTĐT. 15% các hộ gia đình/cơ sở sản xuất thực hiện công đoạn tái chế CTĐT.

Bảng 4. Sử dụng các phương tiện bảo hộ cá nhân tại các hộ gia đình

Trong số các hộ gia đình: 95% có sử dụng khẩu trang, găng tay trong quá trình lao động; 2,5% có sử dụng kính bảo hộ và không có hộ gia đình nào sử dụng giày bảo hộ.

Hầu hết các hộ gia đình CTĐT; một số hộ thực hiện thêm công đoạn tái chế.

Các yếu tố nguy cơ của từng công đoạn

Thu mua CTĐT: Sử dụng xe tải thực hiện thu mua chất thải về tập kết tại sân nhà hoặc trong nhà xưởng. CTĐT là tivi, đầu đĩa, máy tính, case máy tính, máy in các loại, tủ lạnh, máy giặt, quạt điện, nồi cơm điện… cũ hỏng và phế liệu nhựa. Các phế liệu được vận chuyển (thủ công), sắp xếp lẫn lộn, không theo chủng loại riêng biệt; nhiều công đoạn thực hiện ngoài trời (tiếp xúc với vi khí hậu bất lợi). NLĐ làm việc có nhiều tư thế bất lợi, có mang vác vật nặng (khoảng từ 3kg đến 20 kg); công đoạn này chiếm khoảng 20% tổng thời gian lao động trong một ngày làm việc.

Tháo dỡ CTĐT: Việc tháo dỡ chủ yếu , thô sơ, sử dụng kìm bóc tách dây điện, dây đồng… tua vít, búa để tháo nhỏ vỉ điện tử thành các vi mạch điện tử… với các trang thiết bị bảo vệ cá nhân còn thiếu, nguy cơ tai nạn thương tích, mất ATLĐ.

Phân loại CTĐT: thường được làm song song với công đoạn tháo dỡ. NLĐ thực hiện hai công đoạn này (tháo dỡ và phân loại CTĐT) khoảng 70% thời gian làm việc, chủ yếu ở tư thế ngồi, kém thoải mái, có nhiều tư thế bất lợi (vặn, xoay người, ngồi xổm…); các thao tác lặp lại ở chi trên (khớp vai, khuỷu, cánh tay, cẳng tay, các khớp bàn ngón tay) nguy cơ gây rối loạn, đau mỏi cơ xương khớp.

Bóc tách chất thải điện tử tại làng nghề Tề Lỗ (Vĩnh Phúc)

Tái chế CTĐT: tái chế được thực hiện đơn giản (ví dụ sử dụng máy nghiền nhựa nghiền nhỏ các mảnh phế liệu lớn thành các hạt nhựa nhỏ). Hầu hết các trang thiết bị bảo vệ cá nhân đơn giản, tự trang bị (khẩu trang thông thường, sử dụng khăn mùi xoa làm khẩu trang…), không đảm bảo chất lượng; thiết bị vận hành không có quy trình hướng dẫn… nguy cơ mất ATLĐ, ảnh hưởng bất lợi tới sức khỏe.

Rác thải không tái chế: trong quá trình thực hiện tái chế CTĐT có thải ra rác thải không tái chế (kính, thủy tinh, bóng màn hình tivi, bóng màn hình máy tính, nhựa chết, vỏ dây điện…), được tập kết tại bãi rác công cộng; một phần được chôn lấp tại chỗ với rác thải không cháy được, một phần được đốt ngay tại bãi rác, có nguy cơ ô nhiễm môi trường chung.

Đề xuất một số giải pháp cải thiện ĐKLĐ cho NLĐ

Dựa trên các nguyên tắc Ecgônômi, TCVN 7437:2010 Ecgônômi (nguyên lý ecgônômi trong thiết kế hệ thống làm việc), các quy định hiện hành và các tiêu chuẩn tham chiếu khác…, xin đề xuất một số giải pháp ưu tiên Ecgônômi cải thiện vị trí, tư thế, ĐKLĐ cho NLĐ khuyến nghị áp dụng như sau:

Xem xét, cải thiện vị trí, ĐKLĐ

Tăng cường đảm bảo về an toàn cho NLĐ: Đào tạo, huấn luyện, nâng cao kiến thức cho NLĐ về việc đảm bảo ATLĐ; sử dụng các trang thiết bị bảo vệ cá nhân phù hợp (găng tay, kính, khẩu trang…) cho mỗi công đoạn sản xuất.

Dự phòng các rối loạn cơ xương ở NLĐ: Đào tạo, huấn luyện nâng cao kiến thức cho NLĐ làm việc tránh các tư thế lao động bất lợi (ngồi xổm, xoay, vặn lưng, nâng nhấc/mang vác vật nặng đúng cách…); hướng dẫn một số bài tập dự phòng rối loạn cơ xương cho NLĐ.

Với sự phát triển của ngành công nghệ hiện nay, rác điện tử đang có tốc độ tăng nhanh gấp 3 lần so với các loại rác thải khác. Ảnh minh họa

Bàn luận

Rối loạn cơ xương, đặc biệt vùng thắt lưng là phổ biến nhất có liên quan tới công việc, tư thế lao động. Một nghiên cứu năm 2021 điều tra rối loạn cơ xương trên 176 người xử lý CTĐT (73 người thu gom, 82 người tháo dỡ, 21 người đốt) và 41 người nhóm so sánh cho thấy, số bộ phận cơ thể có rối loạn cơ xương ở người thu gom và tháo dỡ cao hơn lần lượt là 1,62 và 1,39 lần so với người đốt. Tỷ lệ đau mỏi trong một tuần là cao nhất đối với người thu gom (91,8%), tiếp theo là người tháo dỡ (89%), thợ đốt (81%) và nhóm so sánh (70,7%). Tỷ lệ đau mỏi ở người sử dụng CTĐT cao nhất ở thắt lưng (65,9%), vai (37,5%) và đầu gối (37,5%).

Một nghiên cứu khác điều tra 279 người là những công nhân xử lý CTĐT trong khu vực phi chính thức ở Nigeria cho thấy, tỷ lệ chấn thương cao lần lượt là 38% và 68% trong 1-2 tuần và 6 tháng trước khi nghiên cứu. Chấn thương phổ biến nhất là vết cắt (59%). Thương tích chủ yếu do vật sắc nhọn gây ra (77%). Phần lớn (82%) thương tích xảy ra trên bàn tay, ngón tay. Mặc dù tỷ lệ thương tích cao, chỉ 18% công nhân sử dụng phương tiện bảo vệ cá nhân.

Nghiên cứu điều tra trên 84 người xử lý CTĐT và so sánh với 94 người không làm nghề tái chế CTĐT ở Agbogbloshie cũng chỉ ra ở nhóm xử lý CTĐT bị chấn thương trong công việc, đau lưng và ngứa mắt đỏ nhiều hơn đáng kể so với nhóm đối chứng. Các khóa huấn luyện về ATLĐ và trang bị phương tiện bảo vệ cá nhân là cần thiết cho NLĐ.

Công nhân làm việc tại Nhà máy Điện tử Samsung Thái Nguyên

Kết luận và khuyến nghị

Qua đánh giá Ecgônômi vị trí lao động, xác định một số yếu tố nguy cơ tại một làng tái chế CTĐT cho thấy: Có 67,5% cơ sở tái chế CTĐT với phần lớn các công đoạn được thực hiện trong nhà xưởng/có mái che; 32,5% cơ sở làm việc ngoài trời. 95% các hộ gia đình sinh sống ngay cạnh nơi làm việc. NLĐ có các tư thế lao động bất lợi, nguy cơ gây rối loạn/đau mỏi cơ xương khớp.

Phần lớn NLĐ sử dụng các phương tiện lao động thô sơ, trang thiết bị bảo vệ cá nhân chưa đầy đủ, chưa đúng chủng loại; thiết bị vận hành không có quy trình hướng dẫn… có nguy cơ tai nạn thương tích, mất ATLĐ.

Từ kết quả nghiên cứu, khuyến nghị các giải pháp cải thiện ĐKLĐ, tăng cường đảm bảo về an toàn cho NLĐ, dự phòng các rối loạn cơ xương ở NLĐ được đề xuất chi tiết và hướng dẫn cụ thể cho NLĐ tại các vị trí đánh giá.

Chú thích:

* Ecgônômi (hay các yếu tố con người) là một ngành khoa học liên quan đến việc nghiên cứu sự tương thích giữa con người và các yếu tố khác của hệ thống và công việc bằng cách áp dụng lý thuyết, các nguyên tắc, các số liệu và các phương pháp để thiết kế nhằm đạt được tối ưu hóa lợi ích của con người và hiệu quả hoạt động chung của toàn hệ thống.

Kết quả đánh giá rủi ro cháy nổ bằng phương pháp FRAME tại cơ sở sản xuất cơ khí Cháy nổ luôn là mối họa lớn, gây ra những thiệt hại nghiêm trọng tới tính mạng và tài sản. Tuy đã có rất nhiều ...

Hướng dẫn tổ chức thực hiện “3 tại chỗ” trong doanh nghiệp, cơ sở sản xuất kinh doanh Trước tình hình dịch Covid-19 diễn biến hết sức phức tạp, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội (LĐ-TB&XH), Tổng LĐLĐ Việt Nam, ...

Rối loạn cơ xương khớp NN và đánh giá tư thế lao động bằng công cụ HUMANTECH Rối loạn cơ xương khớp nghề nghiệp (RLCXK) là một trong các vấn đề sức khỏe phổ biến nhất trên thế giới. Hậu quả và ...