Bức phù điêu khắc họa hình ảnh ông John McCain khi còn là phi công Hải quân Mỹ, cùng chiếc Douglas A-4 Skyhawk bị bắn rơi ngày 26/10/1967 khi ném bom Nhà máy Điện Yên Phụ, Hà Nội gần đó.

Nhớ hồi mùa thu đỏ lửa 56 năm trước ấy, tôi cùng lũ bạn trạc 12-13 tuổi cùng phố hò reo kéo nhau chạy ra xem các chú bộ đội, công an, dân phòng và các bác hàng xóm bơi ra giữa hồ cứu phi công Mỹ John Mc Cain nhảy dù sau khi máy bay bị tên lửa ta bắn hạ.

Tôi vẫn còn nhớ, phi công John McCain bị thương, gãy cả chân cả tay, vùng vẫy bất lực giữa đám dây dù loằng ngoằng, máu đỏ loang một vùng hồ nước trong xanh. Các chú bác nhà ta bơi ra dìu ông McCain vào, lôi mãi mới lên được bờ hồ, đặt ông phi công nằm ngay chỗ bể bơi thiếu nhi để sơ cứu.

Tôi cũng còn nhớ, người đầu tiên bơi ra tiếp cận phi công rơi xuống hồ Trúc Bạch hôm đó là anh Ổn, nhà ở số 186 phố Quán Thánh, lúc ấy anh khoảng hơn 20 tuổi.

Nhà ngay sát hồ nên anh bơi rất giỏi mà lặn cũng siêu. Nhưng rồi, sinh ra phải thời bom đạn, lớn lên gặp buổi bao cấp, lại sẵn tài sông nước, lưng nhà áp với mặt hồ, thế là chàng hồ hởi đầu quân vào đội quân vét than bùn (do Nhà máy Điện Yên Phụ thải xỉ than xuống hồ qua cống cạnh chợ Châu Long), tuy lam lũ nhưng kiếm ra tiền khơ khớ mỗi ngày.

Cái buổi trưa mùa thu 1967 ấy, anh Ổn đang lặn ngụp vét than bùn, cũng vào những ngày chiến tranh phá hoại của Không quân Mỹ, tuy có còi báo động nhưng thấy là trận không chiến nên chàng vẫn vô tư, coi hồ Trúc Bạch như cái “tăng xê” nhà mình.

Thế rồi, sau mấy phát tên lửa đất đối không nổ cao tít đâu đâu, chàng bỗng thấy một chiếc dù lơ lửng ngay trên đầu mình, rồi cắm thẳng xuống hồ, cách “khai trường than bùn” của chàng có vài trăm mét.

Vứt xừ cái rổ than mới vớt xong, sau vài cái sải tay, chàng đã đến sát nơi chiếc dù rơi. Tên giặc lái Mỹ, bị thương vì dính đạn của máy bay ta, đang đầm đìa máu me, lúng túng như gà mắc tóc, vùng vẫy giữa mớ dây rợ lằng nhằng.

Tiếng Anh không biết nửa từ, nhưng trai thời loạn, lại dòng rái cá, dưới nước linh hoạt hơn trên bờ, chàng thoăn thoắt gỡ tên phi công Mỹ đang ngáp nước ừng ực ra khỏi cái mớ dù bùng nhùng, rồi vừa bơi vừa dìu cái tấm thân ngót nghét hơn tạ thịt ấy vào bờ. Ít phút sau, theo sau chàng đã có mấy người nhảy xuống, cùng dìu phi công Mỹ lên ngay khoảng sân sau nhà 178 phố Quan Thánh, lúc bấy giờ là CLB Thiếu nhi Khu Ba Đình. Rồi nhà chức trách tới, đưa viên phi công đi cấp cứu y tế, sau đó là đưa tới trại giam "Khách sạn Hilton - Hà Nội" làm tù binh.

Tổng thống Mỹ Joe Biden dừng chân đặt hoa tưởng niệm cố Thượng nghị sĩ John McCain bên hồ Trúc Bạch, chiều 11/9/2023. Ảnh: AFP

Gần 30 năm sau cái buổi trưa bắt phi công trên hồ, vào một tối mùa đông giáp Noel, chàng Ổn sau bữa cơm chiều với vợ con, đang pha ấm trà nhâm nhi thì có khách. Ông tổ trưởng dân phố dẫn mấy vị cán bộ phường sở tại và cảnh sát khu vực đến để thông báo cho chàng biết mà chuẩn bị dọn dẹp nhà cửa, sửa soạn trang phục vì ngày mai viên phi công Mỹ mà chàng đã vớt lên từ dưới hồ - giờ là Thượng nghị sĩ Hoa Kỳ John McCain - sẽ cùng cả một đoàn cán bộ chính quyền thành phố, một số nhân viên ngoại giao, một số thành viên Hội Hữu nghị Việt - Mỹ tới thăm và cảm ơn chàng - người đã cứu ông ta thoát chết đuối năm xưa.

Vài chục tờ báo, đài phát thanh truyền hình sau đó một hôm tíu tít đưa tin sự kiện liên quan đến chàng. Ảnh chàng với ngài McCain tay bắt mặt mừng nằm đầy các sạp báo suốt cả tuần. Chàng trai vét than bùn bỗng trở thành nổi tiếng, thành một "hot boy", hơn cả lần vượt sông Hồng nhanh nhất giải năm xưa.

Ông hàng xóm cùng số nhà của chàng Ổn sau buổi gặp ấy thì thào pha chút ghen tị kể rằng, cái bữa "chàng rái cá" gặp ngài McCain, lúc ấy chàng ta mới trịnh trọng trao lại cho viên phi công - Thượng nghị sĩ chiếc lắc nhôm ghi tên họ và số lính của ông ta mà chàng đã nhặt được ngay trưa hôm vớt ông trên hồ ấy và giấu kỹ hơn 30 năm trong đáy tủ không tiết lộ với ai.

Còn ngài Thượng nghị sĩ, cũng theo thì thào của ông hàng xóm đã tặng chàng chiếc đồng hồ Thụy Sĩ được nước Mỹ chỉ dành tặng cho các phi công ưu tú của Không lực Hoa Kỳ, có khắc cả chữ ký của Tổng thống đương nhiệm. Kèm theo đó là một túi quà Giáng sinh, mà ngoài chàng và ngài McCain, đến bây giờ cũng không một ai biết trong đó có gì.

Báo chí dạo đó thì viết rằng, sau khi trao tặng quà, Thượng nghị sĩ John McCain hỏi ông Ổn: “Tôi là kẻ thù, vậy tại sao ngài lại cứu sống tôi?”. Không do dự, bác Ổn trả lời: “Người Việt Nam chúng tôi luôn có lòng nhân đạo. Chúng tôi cứu ngài vì lúc đó ngài đã bị thương. Có thế thì ngài mới còn cơ hội quay trở lại Việt Nam! Tất nhiên, nếu hôm đó máy bay của ngài không bị trúng tên lửa, có thể ngài đã cắt bom giết hại nhiều dân thường Việt Nam rồi!”. Câu trả lời giản dị của bác Mai Văn Ổn đã khiến Thượng nghị sĩ Mỹ im lặng hồi lâu.

Bây giờ thì cả bác Ổn và viên phi công - Thượng nghị sĩ John McCain cũng đã không còn trên cõi đời này, nhưng câu chuyện về họ thì chắc sẽ còn mãi được lưu truyền.

Nhưng còn có một chi tiết thú vị để có thể coi là khúc vĩ thanh của câu chuyện hôm nay tôi kể. Đó là ngày nay, đối diện nhà bác Mai Văn Ổn, bên số lẻ phố Quan Thánh, chính là trụ sở của Hội hữu nghị Việt - Mỹ, nơi hàng ngày quy tụ những người ngày đêm miệt mài lo liệu cho việc gìn giữ, phát triển cả chiều rộng và chiều sâu nền ngoại giao Nhân dân và tình hữu nghị giữa Nhân dân 2 nước Việt- Mỹ.

Chi tiết đó, mình cảm thấy mang ‘hơi hướng’ định mệnh của số phận bác Ổn và ngài John McCain, cũng là định mệnh thăng trầm, đau thương nhưng có hậu của mối bang giao Việt - Mỹ suốt nhiều thập kỷ qua.

AN VINH

Nếu đồng tình với góc nhận định trong bài viết, bạn có thể mời tác giả An Vinh một "ly cà phê" thông qua Ví MoMo bằng cách ấn vào nút “Buy me a coffee” ở bên dưới hoặc quét mã QR. "Buy me a coffee" Hoặc bạn cũng có thể tặng "ly cà phê" cho tác giả An Vinh bằng cách chuyển khoản trực tiếp vào tài khoản của Tạp chí Lao động và Công đoàn, số tài khoản: 118000001631, Ngân hàng Vietinbank chi nhánh Hà Nội. Lưu ý, trước khi chuyển tiền, bạn đọc vui lòng gõ nội dung: "Tặng cà phê cho tác giả An Vinh". Đọc cà phê tối, tặng "cà phê" là chương trình của Tạp chí Lao động và Công đoàn. Khi đọc các bài viết trên mục game doi thuong , nếu bạn đọc đồng cảm với góc nhìn của tác giả thì có thể mời người đó một "ly cà phê". Mỗi "ly cà phê" trị giá 23.000 đồng (1 USD).

Chuyến thăm đặc biệt mở ra một trang lịch sử mới của quan hệ Việt - Mỹ Ngày mai, 10/9/2023, Tổng thống Mỹ Joe Biden sẽ bắt đầu chuyến thăm cấp Nhà nước tới Việt Nam trong 2 ngày 10 - 11/9, ...

Quốc khánh 2/9 và mối lương duyên Việt - Mỹ Hôm nay Quốc khánh lần thứ 78 của nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam (2/9/1945 - 2/9/2023). Hôm nay là một ngày ...