Cũng đúng, gặp gỡ dịp Tết, những người ngày thường không bia rượu, sẽ uống, những người ngày thường uống ít, sẽ uống nhiều hơn. Thuốc lá, những người ngày thường không hút, thường sẽ không.

Nhưng chúng ta quên mất rằng, những cuộc gặp sặc mùi khói sẽ làm cho những người không hút cũng chẳng khác gì hút, vì ai cũng biết, hút thuốc lá thụ động gây nguy hiểm hơn so với hút thuốc lá chủ động.

Gần hai mươi năm làm nghề giáo, khi dạy môn Tư duy phản biện, lớp học nào tôi cũng cố gắng làm sao để tích hợp những nội dung có lợi cho nhận thức về sức khỏe của giới trẻ, trong đó, tiêu biểu là xu hướng sử dụng các chất kích thích. Với việc đưa ra mệnh đề “Mọi người được phép hút thuốc lá ở bất cứ chỗ nào. Hút thuốc lá không phải là việc làm phi pháp, và hàng triệu người cảm thấy thích thú khi hút thuốc lá”, tôi yêu cầu sinh viên phân tích nỗ lực thuyết phục, phản biện bằng luận cứ trong liên hệ với thực tế và tất cả đều thống nhất: tính logic của mệnh đề này cũng như việc hút thuốc lá trong đời sống có thể bị bẻ gãy trong tích tắc.

Ảnh minh họa: tuoitre.vn

Nhưng, ngay sau giờ học đó, những góc khuất trong hành lang của giảng đường lại sặc mùi khói. Những sinh viên ngành Báo chí phản biện hay nhất về tác hại của thuốc lá hay những sinh viên ngành Kinh tế phản biện thuyết phục nhất bài toán cải cách cấu trúc thuế cho ngành “công nghiệp tạo khói” này lại phì phèo điếu thuốc ngay nơi dán biển cấm hút thuốc. Cho thấy, nói là một chuyện và làm lại là một chuyện khác.

Cũng vậy, luật là một chuyện và thực thi lại là một chuyện khác. Cho đến nay, sau 10 năm triển khai Luật Phòng chống tác hại thuốc lá, tỷ lệ sử dụng thuốc lá ở nam giới chỉ giảm được 5% và vẫn nằm trong nhóm 15 nước có tỷ lệ sử dụng thuốc lá cao nhất thế giới.

Nghị định 117/2020 tăng cường mức xử phạt với hành vi hút thuốc lá nơi bị cấm từ 300 ngàn lên 500 ngàn đồng; phạt một đến ba triệu đồng; phạt ba đến năm triệu đồng nếu bán hoặc cung cấp thuốc lá cho người chưa đủ 18 tuổi. Một khảo sát nhỏ của tôi vừa qua cho thấy, không có ai trong số đó bị phạt. Thực tế cũng nói rõ, trong giai đoạn 2019-2021, tổng số tiền phạt vi phạm về thuốc lá chỉ 563,9 triệu đồng, quá ít so với thực tế.

Và cũng vậy, ai cũng biết rằng, thuế đánh vào thuốc lá mang lại lợi ích kép, vừa làm giảm tiêu dùng thuốc lá, cải thiện sức khỏe, giảm áp lực lên ngành Y tế và làm tăng nguồn thu ngân sách nhưng hiện nay mức thuế cho thuốc lá theo giá xuất xưởng chỉ tương đương với 36,7% tính theo giá bán lẻ, chưa bằng một nửa mức tối thiểu được WHO khuyến nghị là 75%.

Ngành công nghiệp thuốc lá là mối đe dọa lớn hơn nhiều so với những gì chúng ta biết. Nó làm mất khoảng 600 triệu cây mỗi năm, trồng và sản xuất thuốc lá sử dụng 200.000 ha đất, 22 tỉ tấn nước hằng năm và thải ra khoảng 84 triệu tấn carbon dioxide. Hút một điếu thuốc, quẳng một cái đầu lọc, bạn đang là tác nhân gây ô nhiễm khoảng 100 lít nước. Và nên nhớ, điếu thuốc của bạn nằm trong khoảng 4,5 nghìn tỉ đầu lọc thuốc lá thải ra đại dương, sông ngòi, vỉa hè và bãi biển mỗi năm, theo thống kê của WHO. Ấy vậy mà, thuốc lá đang không bị đánh thuế môi trường.

Khi bạn nhìn vào những con số cảnh báo đại loại như “Với hơn 15 triệu người hút thuốc, hằng năm có đến hơn 40.000 người chết vì các bệnh liên quan đến hút thuốc lá”, bạn không tin và cho rằng người ta bịa ra để hù dọa. Khi quên mất rằng, trong sức khỏe, có khái niệm “cá thể hóa”, cơ thể của bạn không như cơ thể của người khác, bạn lại có thể ngụy biện, ông A, chị B hút thuốc nhưng vẫn khỏe mạnh. Nhưng nếu bạn thử bỏ thuốc lá trong 1 năm, quan sát sức khỏe của mình, bạn sẽ tin ngay điều đó.

Không những thế, bạn có thể nghĩ, số tiền chi tiêu cho thuốc lá trong tổng ngân sách của gia đình là không bao nhiêu, nhưng ai cũng thừa nhận “hiệu ứng lấn át” (cách dùng từ của một nghiên cứu về tiêu dùng thuốc lá ở Việt Nam, công bố trên tạp chí Tobacco control, năm 2020) của tiêu thụ thuốc lá đối với đời sống. Thuốc lá đang lãng phí nguồn ngân sách eo hẹp của hộ nghèo và làm gia tăng tỷ lệ nghèo đói. Thay vì mua sách vở, đầu tư cho giáo dục hay mua lương thực, chúng ta đang đốt tiền vào những điếu thuốc rồi “hứng” lấy các hệ lụy sức khỏe.

Ai cũng biết nhưng không ai nghĩ, điếu thuốc “làm đầu câu chuyện” đang cản trở chiến lược giảm nghèo của chúng ta và gây ra những hậu quả cho quyền lợi, sự phát triển của trẻ em - những “nạn nhân toàn diện” của người lớn hút thuốc lá.

Và hãy nhìn vào những con số sau, chúng ta sẽ rõ điếu thuốc mà bạn ngậm trên môi đang tăng gánh nặng cho kinh tế quốc gia như thế nào. Thị phần của Vinataba là 64,4 % toàn ngành; năm 2022, nộp ngân sách 13,7 nghìn tỷ đồng. Cứ cho 35,6% thị phần còn lại nộp ngân sách nhà nước tương đương Vinataba thì tổng ngân sách thu được từ ngành công nghiệp này là khoảng 18 nghìn tỷ đồng. 18 nghìn tỷ đó không đủ để bù cho 23 nghìn tỷ đồng chi phí chữa trị các căn bệnh liên quan đến thuốc lá theo ước tính của WHO. Chưa kể các hệ lụy khác.

Đừng để ngành Y tế, vốn đang muôn vàn khó khăn phải “còng lưng” thêm vì từ những cuộc gặp sặc mùi khói.

QUỐC THẮNG

Chương trình Táo quân và “bánh chưng” nghệ thuật Trong mấy hôm nay, Chương trình "Táo quân" phát sóng vào đêm giao thừa của VTV thu hút sự quan tâm của dư luận. Bên ...

Cảm xúc đầu xuân Mong mãi thì xuân cũng tới. Bắt đầu là pháo hoa. Rồi đến lời chúc của Bác Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng. Phần chúc ...

Vòng tay tin cậy, yêu thương Trong phong trào rộng lớn của tổ chức Công đoàn đại diện bảo vệ, chăm lo cho người lao động thời gian qua, Tạp chí ...