Hiện trường sau vụ cháy công ty Rạng Đông - Ảnh: Quốc Bảo

Theo báo cáo ban đầu của công ty Rạng Đông, từ năm 2016 công ty này chỉ sử dụng viên Amalgam (hỗn hống của Hg – Zn và Bismut) để sản xuất bóng đèn và khối lượng viên Amalgam trong kho chứa hóa chất tầng 1 bị cháy chỉ còn vài kg.

Tuy nhiên, qua kiểm tra thực tế của Tổng cục Môi trường ngày 31/8/2019 cùng với quá trình đấu tranh với lãnh đạo Công ty, Công ty thừa nhận toàn bộ 480.000 bóng đèn huỳnh quang bị cháy sử dụng thủy ngân lỏng (có độc tính cao hơn so với viên Amalgam).

Theo tính toán của các nhà khoa học, khối lượng thủy ngân là 30 mg/bóng, khối lượng hóa chất còn lại là: 4.510.712 viên Amalgam với trọng lượng là 41,75 kg; thủy ngân lỏng là 108,9 kg, trong đó 34,3 kg được bảo quản an toàn cùng với viên Amalgam trong tủ cấp đông tại khu vực bị cháy. Như vậy lượng thủy ngân đã phát tán ra ngoài môi trường do sự cố cháy nổ là 15,1 kg đến 27,2 kg.

Trong quá trình cháy, hầu hết lượng Hg trong các bóng đèn đã phát tán ra môi trường cùng với khói và khí thải của đám cháy. Tại thời điểm cháy, lượng Hg và các chất khí độc hại đã gây ô nhiễm môi trường xung quanh; theo dữ liệu khí tượng thủy văn và mô hình lan truyền ô nhiễm, ước tính phạm vi phát tán tối đa của khói thải khoảng 1,5 km, phạm vi ô nhiễm khoảng 200 m tính từ tường rào của Công ty và theo hướng gió có thể ảnh hưởng đến khoảng cách 500 m.

Kết quả quan trắc môi trường không khí xung quanh ngoài hàng rào Công ty cho thấy mặc dù hàm lượng Hg không vượt tiêu chuẩn, quy chuẩn nhưng cũng đã xác định được hàm lượng đáng kể (thời điểm quan trắc, trời mới mưa, mát với nhiệt độ thấp), đặc biệt do đặc thù Hg là kim loại tồn tại ở dạng lỏng, không tan trong nước, rất nặng và dễ sa lắng, dễ bốc hơi ngay cả ở nhiệt độ thường và có thể còn nằm lại trên các mái nhà, cây cối, trên các bề mặt và các vật dụng lưu chứa hở, nên có nguy cơ gây ô nhiễm trở lại môi trường.

Tổng cục Môi trường khuyến cáo người dân trong bán kính 500 m tính từ hàng rào của Công ty cần thực hiện các biện pháp như: phun rửa mái nhà, tẩy rửa tường, sàn nhà và các đồ gia dụng, vệ sinh cá nhân theo khuyến cáo của cơ quan chức năng, thau rửa các bể chứa nước hở… Đối với người dân sống trong bán kính 200 m tính từ hàng rào Công ty cần đi khám sức khỏe định kỳ; đối với người người dân trong bán kính từ 200 m – 500 m tính từ hàng rào Công ty cần đi khám khi có dấu hiệu ngộ độc Hg.

Cũng xung quanh vấn đề này, PGS Trần Hồng Côn, khoa Hóa, Đại học Quốc gia Hà Nội cho biết: "Không dùng thực phẩm nuôi trồng trong bán kính 1 km tính từ vụ cháy là phù hợp. Một vài bóng đèn compact, huỳnh quang vỡ cháy không gây ảnh hưởng nhưng hàng vạn bóng đèn cùng vỡ sẽ gây tác động rõ ràng".

PGS.TS Nguyễn Duy Thịnh - Viện công nghệ sinh học và Thực phẩm (Đại học Bách khoa Hà Nội) nói: “Trong nhà máy có nhiều loại hoá chất chứ không riêng gì thuỷ ngân. Khi xảy ra cháy lớn hoá chất sẽ bốc hơi, bay ra gây ô nhiễm không khí cùng với khói bụi. Hoá chất bay theo bụi trong đám cháy, bản thân hoá chất sinh khí nếu nặng rơi xuống luôn. Tuy nhiên có khí bay xa tích tụ trong không khí khi gặp mưa mới theo nước mưa rơi xuống".

Trả lời VnExpress, ông Hoàng Văn Thức, Phó Tổng Cục trưởng Tổng cục Môi trường cho biết: "Dựa trên kết quả phân tích, chúng tôi kết luận trong khoảng 200 m từ tường rào nhà máy có giá trị thủy ngân trong không khí nằm ở ngưỡng không an toànnhư WHO khuyến cáo... Tuy nhiên, đây chưa phải là phải vụ việc nghiêm trọng đến mức phải di dân, sơ tán. Vụ cháy có phát tán hơi thủy ngân, ít nhiều ảnh hưởng đến sức khỏe, người dân nên đi kiểm tra để đảm bảo an toàn nhất".