Đời sống văn hóa tinh thần đơn điệu, thiếu thốn của người lao động

Qua tìm hiểu, nắm bắt cho thấy, đa số CNLĐ tin tưởng vào đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước, phấn khởi trước những thành tựu kinh tế - xã hội của đất nước. Phần lớn xuất thân từ nông thôn, CNLĐ trẻ, nhất là công nhân tại các KCN, KCX đang dần thích ứng với môi trường làm việc công nghiệp, nếp sống văn minh, đô thị, có ý chí vươn lên, học tập nâng cao trình độ văn hóa, chuyên môn.

Nét đặc thù trong chăm lo tới đời sống văn hóa công nhân trong những năm qua là tổ chức lồng ghép phong phú các hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể dục thể thao trong nhiều hoạt động của các cấp công đoàn. Trong ảnh: Một tiết mục của Công đoàn cơ sở Công ty TNHH Astro (Bình Dương) tại Hội thi “Tiếng hát người lao động” tỉnh Bình Dương năm 2022. Ảnh: Hoàng Trung.

Tuy nhiên, hiện đời sống của NLĐ tại khu vực này vẫn còn nhiều khó khăn. Đã xuất hiện nhiều hệ lụy về văn hoá - xã hội, các vấn đề tác động trực tiếp đến an ninh, an toàn cũng như đời sống tinh thần của CNLĐ đòi hỏi cần sớm được khắc phục. Trong số nhiều nguyên nhân, có một phần là do CNLĐ thiếu hiểu biết về pháp luật, lập trường tư tưởng chưa vững vàng, tâm lý tự ti, thói quen tự do khó bỏ dẫn đến thiếu kỉ luật trong lao động, dễ bị kích động lôi kéo tham gia vào những việc làm không tốt. Thậm chí, lối sống hưởng thụ, coi trọng đồng tiền, vô cảm trước bất công đã len lỏi trong đời sống của NLĐ. Tình trạng sống chung, sống thử trước hôn nhân có xu hướng gia tăng, có những CNLĐ sống buông thả, thực dụng và mắc vào các tệ nạn xã hội…

Bên cạnh đó, có thể thấy, tình trạng trên phần lớn bắt nguồn từ việc CNLĐ tại các KCN, KCX thiếu thốn đời sống tinh thần. Các KCN thu hút hàng triệu công nhân nhập cư sinh sống, song phần lớn chưa có các thiết chế phục vụ các nhu cầu vui chơi, giải trí, học hành cho NLĐ ở khu vực này. Mặc dù Đảng ta đã có chủ trương, Nhà nước đã có các chính sách cụ thể để chăm lo đời sống văn hóa, tinh thần cho CNLĐ, nhất là CNLĐ tại các KCN, KCX, nhưng việc tổ chức triển khai còn ít hiệu quả hoặc không đồng đều. Hệ thống thiết chế văn hóa, công trình phúc lợi, trường học, bệnh viện, nhà ở… phục vụ CNLĐ, nhất là tại các KCN có bước chuyển nhưng chưa đáp ứng được nhiều so với nhu cầu và đặc điểm làm việc của CNLĐ. Nhiều doanh nghiệp chỉ tập trung cho sản xuất, chưa quan tâm đến đời sống văn hóa tinh thần của CNLĐ, môi trường văn hóa ở nơi làm việc và nơi sinh sống của công nhân chưa được quan tâm đầy đủ...

Mức thu nhập trung bình của NLĐ tại các doanh nghiệp vẫn còn thấp. Để tăng thu nhập, NLĐ phải làm thêm giờ và hầu hết phải làm việc vất vả, cường độ cao, thời gian kéo dài nhưng vẫn không đủ chi tiêu cho cuộc sống hàng ngày. Cùng với đó, phần lớn CNLĐ tại các KCN, KCX nhập cư nên phải thuê nhà trọ dân sinh. Trong khi đó, điều kiện ăn ở, sinh hoạt tại các nhà trọ còn nhiều khó khăn, ẩm thấp, diện tích nhỏ, chật hẹp ảnh hưởng đến tâm lý của NLĐ và sự phát triển thể chất của con em họ.

Có chiến lược đầu tư, phát triển hệ thống thiết chế văn hóa, thể thao, khuyến khích doanh nghiệp tạo điều kiện để công nhân lao động hưởng thụ về văn hóa, tham gia vào các hoạt động và sáng tạo văn hóa. Trong ảnh: Công đoàn cơ sở Công ty TNHH JinYu (Việt Nam) Tire (Tây Ninh) tổ chức Chương trình Hội thao vui chơi cho công nhân trong công ty. Ảnh: KKT Tây Ninh.

Thường xuyên tăng ca, chú trọng tiết kiệm, giảm chi tiêu, nhiều CNLĐ ở các nhà trọ không có phương tiện và thời gian nghe đài, xem tivi, đọc sách báo hay tham gia các hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể dục thể thao. Với nhiều người, nhịp sống mỗi ngày là nhà máy - nhà trọ và ngược lại. Tình trạng “ba không”: Không có không gian, không có vui chơi giải trí, không có văn hoá, văn nghệ… khiến nhiều NLĐ trở nên chán nản và không thiết tha gắn bó với nhà máy.

Nỗ lực của tổ chức Công đoàn

Ngay sau khi Chỉ thị số 52-CT/TW ngày 09/1/2016 của Ban Bí thư về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác nâng cao đời sống tinh thần cho công nhân lao động KCN, KCX được ban hành, Tổng LĐLĐ Việt Nam đã có Kế hoạch số 17/KH-TLĐ triển khai thực hiện các nội dung của Chỉ thị. Cùng với đó, phối hợp với các Bộ: LĐ-TB&XH, Văn hóa - Thể thao và Du lịch, Giáo dục và Đào tạo, Kế hoạch và Đầu tư, Tư pháp ban hành nhiều chương trình, kế hoạch nhằm thực hiện đồng bộ các giải pháp nâng cao đời sống văn hóa, tinh thần trong CNLĐ.

Trong hệ thống, Tổng Liên đoàn cũng đã ban hành nhiều văn bản hướng dẫn các cấp công đoàn tổ chức hoạt động cụ thể nhằm xây dựng đời sống văn hóa công nhân, nhất là CNLĐ tại KCN, KCX. Trong đó, chú trọng đổi mới phương thức tổ chức và nội dung hoạt động để NLĐ được trực tiếp tham gia và thụ hưởng, quan tâm đào tạo các kỹ năng tổ chức hoạt động nâng cao đời sống văn hóa tinh thần công nhân cho cán bộ CĐCS.

Trong quan niệm của xã hội và của nhiều NLĐ, việc tổ chức sinh hoạt văn hóa, tinh thần, thể dục thể thao cho CNLĐ là nhiệm vụ của riêng tổ chức Công đoàn. Mặc dù đó là quan niệm chưa hoàn toàn đầy đủ, nhưng với trách nhiệm là tổ chức đại diện, chăm lo cho NLĐ, các cấp công đoàn luôn quan tâm tới công tác này. Thông qua nhiều hình thức tuyên truyền đa dạng, các cấp công đoàn đã từng bước trang bị kiến thức cơ bản liên quan đến pháp luật, đời sống văn hóa cho CNLĐ. Theo thống kê chưa đầy đủ, trong 5 năm gần đây, có hơn 36,7 nghìn đơn vị, doanh nghiệp (đã thành lập công đoàn) đưa nội dung tuyên truyền, phổ biến pháp luật, văn hóa cho CNLĐ vào TƯLĐTT; hơn 18,4 nghìn đơn vị, doanh nghiệp bố trí “Điểm học tập, sinh hoạt văn hóa” phục vụ công nhân... Các cấp công đoàn tổ chức gần 3,7 nghìn cuộc nói chuyện chuyên đề “Xây dựng đời sống văn hóa” tới hàng triệu lượt CNLĐ tại các KCN trong cả nước. Hệ thống các nhà văn hóa lao động của tổ chức Công đoàn đang từng bước nâng cao chất lượng hoạt động, phục vụ đời sống văn hóa, tinh thần của CNLĐ.

Người lao động Công ty TNHH MTV Dịch vụ công ích tham gia Chương trình “Giờ thứ 9” do Liên đoàn Lao động quận Bình Thạnh (TP. Hồ Chí Minh) tổ chức. Ảnh: LĐLĐ Bình Thạnh.

Nét đặc thù trong chăm lo tới đời sống văn hóa công nhân trong những năm qua là, tổ chức lồng ghép phong phú các hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể dục thể thao trong nhiều hoạt động của các cấp công đoàn, nhằm mục đích vừa chăm lo lợi ích vật chất, vừa chăm lo lợi ích tinh thần cho đoàn viên, NLĐ. Phần “hội” trong các lễ phát động “Tháng Công nhân”, “Tôn vinh lao động sáng tạo CNVCLĐ”, “Ngày hội CNLĐ”, “Phiên chợ nghĩa tình”... với các chương trình văn nghệ, hoạt động văn hóa, vui chơi luôn nhận được sự hưởng hứng của đông đảo NLĐ. Khi dịch bệnh bùng phát, các cấp công đoàn đã có sáng kiến tổ chức các hoạt động văn hóa, thể dục thể thao online nhằm huy động được đông đảo số lượng đoàn viên tham gia như: tiếng hát đoàn viên, trình diễn bài tập thể dục giữa giờ… Các mô hình “Điểm sinh hoạt văn hóa công nhân”, “Tủ sách Công đoàn”, “Tổ tự quản khu nhà trọ công nhân” “Điều ước đoàn viên”, “Lễ cưới tập thể công nhân”, “Hội diễn văn nghệ CNLĐ”… do công đoàn tổ chức đã nhận được sự quan tâm, qua đó tập hợp được NLĐ.

Những điểm sáng có thể kể đến như: Hội thi tiếng hát NLĐ - “Điểm hẹn tan ca” do LĐLĐ tỉnh Bình Dương tổ chức, diễn ra từ tháng 5 đến tháng 7/2022 chào mừng 93 Ngày thành lập Công đoàn Việt Nam, với khoảng 10 đêm diễn tổ chức vào cuối tuần, đã thu hút hàng chục nghìn CNLĐ tham dự và cổ vũ. Mô hình “Cà phê - Sách”, bản tin phát thanh của các đơn vị thuộc Công đoàn Dệt May nhận được sự hưởng ứng, đánh giá cao của đoàn viên, NLĐ. Chương trình “Hát cho công nhân nghe - Nghe công nhân hát” dần trở thành sân chơi của NLĐ, được nhiều cấp công đoàn tổ chức… Gần đây, sau nhiều năm vắng bóng, năm 2022, chương trình “Giờ thứ 9+ ” - sân chơi truyền hình mang đậm màu sắc công nhân đã trở lại, thu hút đông đảo CNLĐ tham gia, các doanh nghiệp ủng hộ. 15 số của chương trình đã khắc họa bức tranh sinh động của đời sống công nhân trong lao động, sản xuất, sau giờ tan ca với tình yêu nghề và sẻ chia cùng đồng nghiệp. Chương trình sẽ tiếp tục được Tổng Liên đoàn phối hợp với Đài Truyền hình Việt Nam thực hiện trong năm 2023. Từ những mô hình hoạt động này, CNLĐ đã trở thành trung tâm, chủ thể người sáng tạo và hưởng thụ văn hóa.

Tiếp tục bổ sung các chính sách cải thiện đời sống, việc làm, đảm bảo điều kiện lao động, thu nhập để công nhân yên tâm làm việc, có thời gian tham gia các hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể dục, thể thao. Trong ảnh: Công nhân Công ty Cổ phần In Công đoàn Việt Nam trong giờ làm việc. Ảnh: N. Liên.

Một số đề xuất, kiến nghị

Chăm lo đời sống văn hóa tinh thần cho CNLĐ cần có sự chung tay, đồng tâm của cả hệ thống chính trị, như Chỉ thị số 52– CT/TW đã nêu rõ: Tăng cường sự chỉ đạo của các cấp chính quyền từ Trung ương đến cơ sở trong việc xây dựng cơ chế chính sách và bố trí nguồn lực, tạo điều kiện để tổ chức Công đoàn các cấp triển khai, thực hiện có hiệu quả công tác xây dựng và nâng cao đời sống văn hóa tinh thần cho CNLĐ KCN, KCX.

Tổ chức Công đoàn và NLĐ mong muốn Ban Bí thư tiếp tục chỉ đạo các cấp ủy Đảng tăng cường lãnh đạo, chỉ đạo để tạo chuyển biến mạnh mẽ về nhận thức, thúc đẩy các cấp, các ngành cùng vào cuộc chăm lo đời sống văn hóa tinh thần cho CNLĐ. Đối với các cấp chính quyền, các bộ, ngành, đề nghị tiếp tục đẩy mạnh thực hiện các nhiệm vụ và triển khai các giải pháp đã được Thủ tướng Chính phủ giao tại Kế hoạch, ban hành kèm theo Quyết định số 1934/QĐ-TTg ngày 10/10/2016, nhằm triển khai thực hiện Chỉ thị số 52-CT/TW ngày 09/01/2016 của Ban Bí thư Trung ương Đảng khóa XI về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác nâng cao đời sống văn hóa tinh thần cho CNLĐ KCN, KCX. Trong đó, quan tâm tới việc xây dựng cơ chế, chính sách xây dựng đời sống văn hóa CNLĐ ở các KCN. Cùng với đó, tiếp tục bổ sung các chính sách cải thiện đời sống, việc làm, đảm bảo điều kiện lao động, thu nhập để CNLĐ yên tâm làm việc, có thời gian tham gia các hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể dục, thể thao. Có chiến lược đầu tư, phát triển hệ thống thiết chế văn hóa, thể thao, khuyến khích doanh nghiệp tạo điều kiện để CNLĐ trong các KCN thường xuyên hưởng thụ về văn hóa, tham gia vào các hoạt động và sáng tạo văn hóa. Đồng thời dành quỹ đất để xây dựng các thiết chế văn hóa, thể thao phục vụ CNLĐ ở các KCN, KCX, khu kinh tế. Tiếp tục phối hợp với Tổng Liên đoàn triển khai có hiệu quả Quyết định số 655/ QĐ-TTg ngày 12/5/2017 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án “Đầu tư xây dựng các thiết chế của công đoàn tại các KCN, KCX”.

Nâng cao vai trò tổ chức Công đoàn trong xây dựng thỏa ước, xây dựng quan hệ lao động Sáng 14/10, LĐLĐ tỉnh Bắc Giang tổ chức Hội thảo với chủ đề “Xây dựng quan hệ lao động hài hòa, ổn định, tiến bộ ...

Bối cảnh, yêu cầu đặt ra đối với xây dựng quan hệ lao động hài hòa, ổn định, tiến bộ Trong bối cảnh nước ta tiếp tục đẩy mạnh hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, hội nhập ...

Yêu cầu về xây dựng đội ngũ cán bộ công đoàn trong tình hình mới Trong môi trường mới có tham gia của các tổ chức đại diện khác của người lao động, để công đoàn phát huy được vai ...