Cán bộ Liên đoàn Lao động huyện Thạnh Phú (Bến Tre) tư vấn pháp luật cho người lao động và chủ sử dụng lao động Công ty TNHH Thương mại dịch vụ may mặc Thiên Ân và doanh nghiệp Hoàng Trưởng. Ảnh: Ngọc Sơn.

Thực trạng đáng báo động

Thống kê của BHXH Việt Nam cho thấy, năm 2020, số tiền chậm đóng BHXH, khó thu là hơn 2.560 tỷ đồng, gấp 1,6 lần so với thống kê trong năm 2016. Tính đến tháng 11/2021, tổng số nợ BHXH, BHYT, BHTN cũng tăng gần 7% so với số phải thu (so với cùng kỳ năm 2020, số tiền nợ giảm hơn 7 nghìn tỷ đồng, nhưng tỷ lệ nợ so với số phải thu tăng 2,1%). Cũng theo thống kê của BHXH Việt Nam, BHXH các tỉnh, thành phố đã chuyển 138 hồ sơ các đơn vị nợ BHXH không thực hiện quyết định, kết luận thanh tra đến cơ quan công an, kiến nghị điều tra, khởi tố theo quy định của Bộ luật Hình sự, tuy nhiên cho đến nay chưa xử lý được đơn vị nào do vướng về mặt pháp lý.

Việc trốn đóng hoặc không đóng BHXH, BHYT, BHTN cho NLĐ của các đơn vị sử dụng lao động làm ảnh hưởng lớn đến việc thực hiện các chế độ chính sách đối với NLĐ, nhất là khi NLĐ lâm vào hoàn cảnh ốm đau, thai sản, tử tuất, tai nạn lao động không được thanh toán chế độ, mặc dù họ luôn hoàn thành nghĩa vụ của mình. Một số NLĐ đến tuổi nghỉ hưu không được chốt sổ BHXH để giải quyết chế độ hưu trí, khiến cuộc sống của họ luôn bấp bênh trước những áp lực của cuộc sống. Cùng với tình trạng trốn đóng hoặc không đóng BHXH cho NLĐ, một vấn đề nan giải khác cũng liên quan trực tiếp đến quyền lợi của NLĐ, đó là tình trạng doanh nghiệp lách luật để giảm bớt mức đóng BHXH. Nhiều doanh nghiệp xây dựng hai bảng lương, trong đó một bảng lương trả cho NLĐ và một bảng lương đưa ra với cơ quan BHXH...

Việc đóng BHXH, BHYT, BHTN cho NLĐ không đúng hạn của các đơn vị sử dụng lao động có một phần nguyên nhân do tác động của dịch bệnh Covid-19, khiến nhiều doanh nghiệp gặp khó khăn trong sản xuất, kinh doanh, phải hoạt động cầm chừng, việc làm và thu nhập của NLĐ không ổn định. Tuy nhiên, vẫn còn không ít doanh nghiệp có biểu hiện cố tình chây ỳ, chiếm dụng tiền đóng BHXH của NLĐ. Thậm chí có những doanh nghiệp khi trả lương cho NLĐ hằng tháng đã khấu trừ phần trách nhiệm phải đóng BHXH, BHYT, BHTN của NLĐ nhưng vẫn không nộp đúng hạn cho cơ quan BHXH.

Tuyên truyền chính sách BHXH, BHYT đến người dân trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn. Ảnh: Quế Anh.

Thực tế nêu trên một phần xuất phát từ việc theo quy định hiện hành, chế tài xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực BHXH là rất thấp (quy định tại Nghị định số 12/2022/NĐ-CP ngày 17/01/2022 của Chính phủ quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực lao động, BHXH, NLĐ Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng), thủ tục xử phạt lại nhiều công đoạn, phức tạp. Trong khi đó, lực lượng thanh tra lao động lại mỏng, không thể kiểm tra hết các cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp nên mặc dù thường xuyên tổ chức kiểm tra, đôn đốc, nhắc nhở nhưng hiệu quả đem lại không cao.

Một số kiến nghị, đề xuất

Để khắc phục tình trạng trốn đóng hoặc không đóng BHXH, BHYT, BHTN cho NLĐ của các đơn vị sử dụng lao động trong thời gian tới, các cơ quan có thẩm quyền, trong đó lực lượng BHXH giữ vai trò chủ công, nòng cốt cần thực hiện tốt một số mặt công tác sau đây:

Phân công cán bộ chuyên trách: Các đơn vị BHXH trên cả nước cần phân công cán bộ chuyên trách thực hiện nhiệm vụ kiểm tra, đối chiếu đôn đốc đơn vị, doanh nghiệp trích nộp đầy đủ, kịp thời theo quy định của luật BHXH; định kỳ hằng tháng thông báo kịp thời tiến độ thu nộp BHXH, BHYT, BHTN của đơn vị để chủ sử dụng lao động nắm rõ tình hình và có kế hoạch trong việc đóng nộp đúng quy định. Thành lập tổ công tác thu nợ, tăng cường công tác kiểm tra việc thực hiện chế độ, chính sách BHXH, BHYT, BHTN tại các đơn vị sử dụng lao động. Các cơ quan BHXH trên cả nước căn cứ vào tình hình cần xây dựng quy chế phối hợp cụ thể giữa BHXH với Thanh tra Sở Lao động - Thương binh và Xã hội, LĐLĐ tỉnh và Công an tỉnh trong việc tổ chức các cuộc thanh tra, kiểm tra liên ngành tại các đơn vị, doanh nghiệp trên địa bàn được phân công, phân cấp quản lý nhằm xử lý đúng theo quy định của pháp luật đối với các đơn vị trốn đóng, chậm đóng hoặc không đóng BHXH, BHYT, BHTN cho NLĐ.

Đoàn giám sát của Liên đoàn Lao động huyện Hàm Tân (Bình Thuận) kiểm tra việc triển khai BHXH bắt buộc cho người lao động tại các doanh nghiệp ngoài khu vực nhà nước trên địa bàn huyện. Ảnh: LĐLĐ Hàm Tân.

Cần tăng cường công tác tuyên truyền: Các cơ quan BHXH trên cả nước cần tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến chính sách pháp luật về BHXH, BHYT, BHTN nhằm nâng cao hơn nữa ý thức chấp hành pháp luật của các đơn vị sử dụng lao động và nhận thức của NLĐ về BHXH, BHYT, BHTN. Nghiên cứu, ứng dụng các thành tựu của khoa học công nghệ nhằm đẩy mạnh cải cách hành chính, đơn giản hóa các hồ sơ thủ tục trong việc giải quyết chế độ BHXH, BHYT, BHTN. Đối với những đơn vị sử dụng lao động cố tình chây ỳ, có dấu hiệu trốn đóng BHXH, BHYT, BHTN cho NLĐ thì cơ quan BHXH cần củng cố hồ sơ chuyển sang cơ quan Công an để thụ lý, điều tra, nếu đủ yếu tố cấu thành của Tội trốn đóng BHXH, BHYT, BHTN cho NLĐ, cần truy cứu trách nhiệm hình sự theo đúng quy định tại Điều 216, Bộ luật Hình sự năm 2015, sửa đổi, bổ sung năm 2017.

Nâng cao quyền giám sát của NLĐ: Theo đó, NLĐ có quyền được tiếp cận thông tin, được giám sát lại đơn vị sử dụng lao động trong việc chấp hành các quy định của pháp luật cũng như đảm bảo quyền lợi của mình. Bên cạnh đó, cần nâng cao mức chế tài xử phạt hành chính đối với hành vi trốn đóng hoặc không đóng BHXH, BHYT, BHTN cho NLĐ nhằm tăng tính răn đe đối với các chủ thể có hành vi sai phạm.

Đẩy mạnh việc thanh tra, kiểm tra: Quá trình đẩy mạnh thanh tra, kiểm tra việc đóng BHXH, BHYT, BHTN cho NLĐ của các đơn vị sử dụng lao động cần được tổ chức trên diện rộng, có trọng tâm, trọng điểm, làm vụ nào dứt điểm vụ đó để đảm bảo tính hiệu lực, hiệu quả của công tác thanh tra, kiểm tra và đảm bảo tính nghiêm minh của pháp luật. Kiến nghị cấp có thẩm quyền bổ sung thêm quy định cơ quan quản lý Nhà nước về BHXH có thẩm quyền phong tỏa tài khoản của người sử dụng lao động để buộc đơn vị sử dụng lao động thực hiện trách nhiệm tham gia BHXH, BHYT, BHTN đầy đủ cho NLĐ.

Cần thêm chính sách hỗ trợ cho lao động thuê trọ Có rất đông công nhân lao động (CNLĐ) ngoại tỉnh đến thuê trọ làm việc tại các khu công nghiệp trên địa bàn tỉnh Quảng ...

Bảo vệ quyền, lợi ích cho người lao động: Những khó khăn, hạn chế của tổ chức Công đoàn Bài viết này, tác giả chỉ ra một số khó khăn, hạn chế và đề xuất một số giải pháp nâng cao vai trò của ...

Long An: Người lao động quan tâm đến chính sách, bảo hiểm và an ninh khi làm việc Sáng ngày 31/5/2022 tại hội trường Thống Nhất (Long An), Thường trực Tỉnh ủy Long An đã tổ chức Hội nghị đối thoại, tiếp xúc ...