Làng Sen xứ Nghệ, quê hương của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Ảnh: PHƯỚC BẢO.

Từ sen trắng Thành Cổ...

Nói đến Thành Cổ Quảng Trị, người ta thường gợi đến cỏ, đặc biệt là cỏ non, có lẽ ám ảnh từ bài hát rất hay, xúc động tận tâm can của nhạc sĩ Tân Huyền "Cỏ non Thành Cổ"; nhưng nếu để ý một chút sẽ thấy sen ở đây được trồng khá nhiều, nhất là hai bên hồ nước cổng vào thành.

Đây là loài sen trắng, một giống sen quý, lặng lẽ, thanh khiết trong không gian tưởng niệm thiêng liêng và bi tráng; tượng trưng cho sự thuần hóa của nhân tính, còn gọi là bồ đề tâm. Hoa có tám cánh theo quan niệm Phật giáo là Bát chánh đạo.

Dịp tháng Tư, về với Thành Cổ sẽ thấy lòng lắng lại khi ngắm nhìn hoa sen nơi đây và cảm nghiệm sâu hơn những câu chuyện chiến tranh - hòa bình khi khói lửa đâu đó bên trời kia vẫn bao trùm cuộc sống bao người. Mặc dù không phải là một địa phương nổi tiếng với hoa sen nhưng nhiều làng quê trên đất Quảng Trị cũng có những hồ sen đẹp và ấn tượng như Phương Sơn, Vệ Nghĩa (Triệu Phong) hay Trường Phước, Lương Điền (Hải Lăng)...

Hoa sen trắng quanh Thành Cổ Quảng Trị. Ảnh: PHƯỚC BẢO.

Trong vài dịp chuyện trò với họa sĩ Trương Đình Dung ở thành phố Đông Hà, anh bày tỏ tình yêu đối với hoa sen và để tâm sáng tác nhiều họa phẩm có giá trị mỹ thuật về loài hoa đặc biệt này. Còn cố họa sĩ Võ Xuân Huy có bức tranh sen đỏ cũng rất ấn tượng. Sen đỏ biểu tượng cho trái tim sơ khai, là loài hoa của Quan Thế Âm.

Còn nhớ cách đây ít năm, ở huyện Gio Linh, Giáo hội Phật giáo có tổ chức lớp tu học lấy tên "Hương sen mùa hạ". Biết đâu có thể mai nay sen trở thành biểu tượng của Thành Cổ Quảng Trị thì cũng là vạn sự tùy duyên, thuận nước đẩy thuyền...

Hoa sen với nhà Phật có một vị trí đặc biệt quan trọng. Người tu hành được ví với hoa sen, Đức Phật ngự tòa sen, sen được trồng trong các ao, hồ của chùa. Hình tượng sen có mặt thường xuyên và trang trọng trong các tác phẩm hội họa và điêu khắc chốn thiền môn. Trong lịch sử hàng ngàn năm phong kiến, hoa sen chiếm lĩnh trong suốt chiều dài của mỹ thuật, đặc biệt là với các công tình Phật giáo.

Đến triết lý gửi vào hoa sen...

Trong văn học cổ có bài thơ như sau :

Hồng hồng bạch bạch thủy trung liên,

Xuất ố nê trung sắc chuyền liên;

Hành trực ngẫu không bổng hựu thục,

Tu hành diệu lý kháp như nhiên.

Tạm dịch là :

Sen nở trong đầm đỏ trắng phơi,

Bùn nhơ không nhiễm sắc thêm tươi.

Thân ngay, ngó rỗng, gương đầy hột.

Cái lý tu hành cũng thế thôi.

Người Việt hầu như đều thuộc bài ca dao:

Trong đầm gì đẹp bằng sen

Lá xanh, bông trắng lại chen nhị vàng

Nhị vàng, bông trắng, lá xanh

Gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn.

Ba câu trước là tả thực, câu cuối đề cao tính vô nhiễm của hoa sen, còn tượng trưng cho đức tính của người quân tử và bậc tu hành. Riêng câu cuối, nhà thơ Phùng Quán đã nổi giận vì cho rằng đó là câu thơ bội bạc, phản trắc trong văn học dân gian vì nói nói vậy là vô ơn với bùn lầy... Kể thêm như vậy để tham khảo một cách "phản biện văn học dân gian" của một thi sĩ cuộc đời chìm nổi.

"Lưỡng quốc trạng nguyên" Mạc Đĩnh Chi tương truyền có dung mạo xấu xí, khó nhìn, nên khi đỗ trạng nguyên vào triều bệ kiến thì vua có vẻ không vừa ý. Thấy vậy ông bèn sáng tác bài phú cũng là một kiệt tác để đời "Ngọc tỉnh liên", nghĩa là "Hoa sen giếng ngọc" để ngợi ca một loài hoa quý và cũng tỏ rõ cốt cách và sở nguyện của mình. Vua Trần Anh Tông đọc ngộ ra, cảm phục tài đức của vị tân khoa mà tin dùng. Lại có người nói do ông từng là môn khách của Chiêu Quốc Vương Trần Ích Tắc, nên nhà vua lúc đầu gặp còn nghi ngại đôi phần.

Mùa sen nở trên quê hương Bác. Ảnh: PHƯỚC BẢO.

Một bài hát dài, có lẽ thời lượng nhiều nhất trong các ca khúc của Trịnh Công Sơn, là "Đóa hoa vô thường" có hơi hướng một trường ca, hơn thế, một thiền ca. Trong đó có có một đoản khúc sen được thăng hoa trong tâm cảm chứa chan nghịch lý khi hòa quyện chất thiền trong tình yêu đôi lứa, một trong những thú vị đặc biệt của nhạc Trịnh:

“Sen hồng một nụ, em ngồi một thuở.

Một thuở yêu nhau có vui cùng sầu.

Từ rạng đông cao đến đêm ngọt ngào.

Sen hồng một độ, em hồng một thuở xuân xanh.

Sen buồn một mình.

Em buồn đền trọn mối tình...”

Sen còn có mặt trong văn hóa ẩm thực. Sen hồ Tịnh Tâm nghe nói được ướp trà cho nhà vua ngự ẩm. Xứ Huế cố đô nức tiếng với trà sen, chè sen. Ở miền Bắc, bà con gói cốm vào lá sen tạo nên phong vị riêng không dễ nơi nào có được. Sen còn là một thứ thuốc quý trong Đông y. Hầu hết các phòng khám Đông y, chẩn trị y học cổ truyền đều có loại thuốc từ sen.

Danh y Hải Thượng Lãn Ông từng khẳng định: "Cây sen đượm khí thơm trong lành của trời đất nên củ, lá, hoa, tua, vỏ, quả, ruột đều là vị thuốc”. Chỉ riêng lá sen đã có công dụng chữa hơn mười bệnh, như giảm béo, an thần, chống choáng phản vệ...

Cũng là góp nhặt và tản mạn đôi điều về sen, hầu chuyện bạn đọc khi rảnh rỗi trong tiết trời Xuân, Hạ, Thu, Đông rồi lại Xuân...

Video sắc sen của những ngày nở rộ. Nguồn: PHƯỚC BẢO.

Sen Đôn Ta - lễ cúng ông bà của người Khmer Nam Bộ Quê tôi ở Vĩnh Long, dù người Khmer chiếm tỷ lệ không cao như ở Sóc Trăng hay Trà Vinh, nhưng gia đình tôi làm ...

“Ông Hội đồng” đưa Sen Hồng ra thế giới “Những thông tin và hình ảnh của đoàn công tác do Phó Bí thư Thường trực Tỉnh uỷ, Chủ tịch HĐND tỉnh Đồng Tháp dẫn ...

Hè này cùng về thăm quê Bác, tắm biển Cửa Lò Trên bản đồ du lịch xứ Nghệ có hai địa chỉ quen thuộc với người dân cả nước: Làng Sen quê Bác và biển Cửa ...