Công nhân tập trung trước cổng công ty VMEP (P. La Khê, Q. Hà Đông, Hà Nội) phản đối quyết định chấm dứt hợp đồng

Ngoài ra, để có thể chứng minh HĐLĐ đã từng được ký kết bằng miệng, luật sư Cường cho hay, công nhân phải có các chứng cứ chứng minh cho việc giao kết hợp đồng giữa hai bên như sổ chấm ca, sổ giao ca, bảng lương, bảng chấm công, các chứng cứ chứng minh người lao động có thực hiện công việc theo phân công chỉ đạo mà người lao động không có ý kiến phản đối, hình ảnh, video thể hiện người lao động có làm việc; văn bản xác nhận làm chứng của người lao động khác, của các đối tác, khách hàng,.…

PV: Liên quan đến vụ 149 công nhân VMEP (Công ty Hữu hạn Chế tạo Công nghiệp và Gia công chế biến hàng xuất khẩu Việt Nam) bị sa thải, ngoài việc các công nhân này bị chấm dứt hợp đồng đột ngột, còn có việc 45 công nhân bị đóng thiếu tiền bảo hiểm xã hội (BHXH). Theo đó, các công nhân này cho biết, ngày vào làm thực tế thường bị thụt lại 1-2 năm so với ngày vào làm việc trên hệ thống của công ty, ngày công ty bắt đầu đóng BHXH cho công nhân. Vậy ông cho biết, quy định đóng BHXH cho người lao động ở nước ta hiện tại như thế nào, việc đóng BHXH cho người lao động bắt đầu chính thức từ khi nào?

ThS, Luật sư Đặng Văn Cường: Theo quy định tại khoản 1 Điều 2 Luật Bảo hiểm xã hội thì Người sử dụng lao động có nghĩa vụ đóng BHXH cho người lao động khi người lao động làm việc theo HĐLĐ (HĐLĐ) không xác định thời hạn, HĐLĐ xác định thời hạn, HĐLĐ theo mùa vụ hoặc theo một công việc nhất định có thời hạn từ đủ 03 tháng đến dưới 12 tháng, kể cả HĐLĐ được ký kết giữa người sử dụng lao động với người đại diện theo pháp luật của người dưới 15 tuổi theo quy định của pháp luật về lao động; Người làm việc theo HĐLĐ có thời hạn từ đủ 01 tháng đến dưới 03 tháng;… Như vậy kể từ thời điểm người lao động vào làm việc theo HĐLĐ được xác lập theo quy định này thì người sử dụng lao động có nghĩa vụ phải đóng BHXH cho người lao động.

Luật sư Đặng Văn Cường - Trưởng Văn phòng Luật sư Chính pháp (Ảnh: Laodong.vn)

Về thời điểm đóng BHXH, Khoản 5 Điều 86 Luật này cũng quy định: Người sử dụng lao động là doanh nghiệp, hợp tác xã, hộ kinh doanh cá thể, tổ hợp tác hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp, lâm nghiệp, ngư nghiệp, diêm nghiệp trả lương theo sản phẩm, theo khoán thì mức đóng hằng tháng theo quy định tại khoản 1 Điều này; phương thức đóng được thực hiện hằng tháng, 03 tháng hoặc 06 tháng một lần.

Ngoài ra, thời điểm doanh nghiệp phải đóng BHXH cho người lao động được hướng dẫn cụ thể tại Khoản 1 và Khoản 2 Điều 7 Quyết định 595/QĐ-BHXH năm 2017 như sau:

1. Đóng hàng tháng: Hàng tháng, chậm nhất đến ngày cuối cùng của tháng, đơn vị trích tiền đóng BHXH bắt buộc trên quỹ tiền lương tháng của những người lao động tham gia BHXH bắt buộc, đồng thời trích từ tiền lương tháng đóng BHXH bắt buộc của từng người lao động theo mức quy định, chuyển cùng một lúc vào tài khoản chuyên thu của cơ quan BHXH mở tại ngân hàng hoặc Kho bạc Nhà nước.

2. Đóng 03 tháng hoặc 06 tháng một lần: Đơn vị là doanh nghiệp, hợp tác xã, hộ kinh doanh cá thể, tổ hợp tác hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp, lâm nghiệp, ngư nghiệp, diêm nghiệp trả lương theo sản phẩm, theo khoán thì đóng theo phương thức hằng tháng hoặc 03 tháng, 06 tháng một lần. Chậm nhất đến ngày cuối cùng của phương thức đóng, đơn vị phải chuyển đủ tiền vào quỹ BHXH.

Như vậy, căn cứ vào phương thức đóng bảo hiểm của người sử dụng lao động mà ngày nộp tiền bảo hiểm được xác định cụ thể như sau:

- Nếu phương thức đóng là hàng tháng thì chậm nhất đến ngày cuối cùng của tháng, người sử dụng lao động phải chuyển tiền đóng bảo hiểm xã hội vào tài khoản chuyên thu của cơ quan bảo hiểm xã hội được mở tại ngân hàng hoặc Kho bạc Nhà nước;

- Nếu phương thức đóng 03 tháng hoặc 06 tháng một lần thì chậm nhất là đến ngày cuối cùng của phương thức đóng, đơn vị phải chuyển đủ tiền vào quỹ BHXH.

PV: Để giải quyết vấn đề trên, ngày 19/11/2019, Bảo hiểm xã hội quận Hà Đông đã có buổi làm việc VMEP. Sau khi kiểm tra, Bảo hiểm xã hội quân Hà Đông cho biết, VMEP không đóng thiếu tiền bảo hiểm của công nhân, hồ sơ mà VMEP cung cấp là hợp lệ và đầy đủ, công nhân chưa cung cấp được đầy đủ HĐLĐ để có căn cứ truy đóng BHXH đối với thời gian tham gia BHXH như kiến nghị của người lao động. Trong khi đó, nhiều công nhân phản ánh, khi họ mới đầu vào làm công ty chỉ ký hợp đồng 3 tháng và sau đó là thỏa thuận miệng nên hiện tại họ không giữ được và không có HĐLĐ trước HĐLĐ mà công ty cung cấp. Vậy, ông cho biết, ngoài HĐLĐ mà BHXH quận Hà Đông yêu cầu, trong trường hợp bị mất hoặc không có HĐLĐ đúng với ngày vào làm thực tế tại công ty, công nhân có thể dùng những giấy giờ nào để chứng minh?

ThS, Luật sư Đặng Văn Cường: Điều 16 Bộ luật Lao động 2012 quy định về hình thức HĐLĐ như sau:

1. HĐLĐ phải được giao kết bằng văn bản và được làm thành 02 bản, người lao động giữ 01 bản, người sử dụng lao động giữ 01 bản, trừ trường hợp quy định tại khoản 2 Điều này.

2. Đối với công việc tạm thời có thời hạn dưới 03 tháng, các bên có thể giao kết HĐLĐ bằng lời nói.

Theo quy định trên thì công ty chỉ có thể ký kết hợp đồng bằng miệng với người lao động đối với công việc dưới 03 tháng. Nếu sau đó tiếp tục làm việc mà không ký kết HĐLĐ mới, thì HĐLĐ bằng miệng này sẽ tự động chuyển sang HĐLĐ có xác định thời hạn là 24 tháng theo quy định tại Điều 22 Bộ luật Lao động:

Điều 22. Loại HĐLĐ

1. HĐLĐ phải được giao kết theo một trong các loại sau đây:

a) HĐLĐ không xác định thời hạn, là hợp đồng mà trong đó hai bên không xác định thời hạn, thời điểm chấm dứt hiệu lực của hợp đồng.

b) HĐLĐ xác định thời hạn, là hợp đồng mà trong đó hai bên xác định thời hạn, thời điểm chấm dứt hiệu lực của hợp đồng trong khoảng thời gian từ đủ 12 tháng đến 36 tháng.

c) HĐLĐ theo mùa vụ hoặc theo một công việc nhất định có thời hạn dưới 12 tháng.

2. Khi HĐLĐ quy định tại điểm b và điểm c khoản 1 Điều này hết hạn mà người lao động vẫn tiếp tục làm việc thì trong thời hạn 30 ngày, kể từ ngày HĐLĐ hết hạn, hai bên phải ký kết HĐLĐ mới; nếu không ký kết HĐLĐ mới thì hợp đồng đã giao kết theo quy định tại điểm b khoản 1 Điều này trở thành HĐLĐ không xác định thời hạn và hợp đồng đã giao kết theo quy định tại điểm c khoản 1 Điều này trở thành HĐLĐ xác định thời hạn với thời hạn là 24 tháng.

Trường hợp hai bên ký kết HĐLĐ mới là hợp đồng xác định thời hạn thì cũng chỉ được ký thêm 01 lần, sau đó nếu người lao động vẫn tiếp tục làm việc thì phải ký kết HĐLĐ không xác định thời hạn.

Anh Nguyễn Ngọc Hợp (52 tuổi, huyện Yên Dũng, Bắc Giang), công nhân ở bộ phận sơn nhựa phản ánh việc bị VMEP đóng thiếu BHXH từ 1/8/2002 cho tới 1/8/2003

3. Không được giao kết HĐLĐ theo mùa vụ hoặc theo một công việc nhất định có thời hạn dưới 12 tháng để làm những công việc có tính chất thường xuyên từ 12 tháng trở lên, trừ trường hợp phải tạm thời thay thế người lao động đi làm nghĩa vụ quân sự, nghỉ theo chế độ thai sản, ốm đau, tai nạn lao động hoặc nghỉ việc có tính chất tạm thời khác.

Theo quy định tại Điểm a Khoản 1 Điều 2 Luật Bảo hiểm xã hội thì người lao động làm việc theo HĐLĐ không xác định thời hạn, HĐLĐ có thời hạn từ đủ 3 tháng trở lên là đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc.

Để có căn cứ khởi kiện người sử dụng lao động về việc không đóng BHXH thì phải cung cấp được HĐLĐ đã ký kết, trường hợp HĐLĐ được ký kết bằng miệng thì phải có các chứng cứ chứng minh cho việc giao kết hợp đồng giữa hai bên như sổ chấm ca, sổ giao ca, bảng lương, bảng chấm công, các chứng cứ chứng minh người lao động có thực hiện công việc theo phân công chỉ đạo mà người lao động không có ý kiến phản đối, hình ảnh, video thể hiện người lao động có làm việc; Văn bản xác nhận làm chứng của người lao động khác, của các đối tác, khách hàng,.…

PV: Việc xác định các giấy tờ này có hợp pháp hay không là của cơ quan nào? Thủ tục xác nhận ra sao?

ThS, Luật sư Đặng Văn Cường: Người lao động khởi kiện có thể cung cấp các tài liệu, chứng cứ này cho Tòa án xem xét, giải quyết. Trường hợp người sử dụng lao động không thừa nhận những văn bản này thì có thể yêu cầu Tòa án trưng cầu giám định các tài liệu này. Kết quả giám định kết hợp với lời khai của những người liên quan và các tài liệu, chứng cứ khác có trong hồ sơ vụ án thì Tòa án sẽ xác định tính hợp pháp của những chứng cứ này.

PV: Trong trường hợp, khi đã công bố những giấy tờ đủ căn cứ chứng minh (bảng lương, bảng chấm công...) mà không được cơ quan bảo hiểm và VMEP giải quyết, công nhân cần phải làm những điều gì để bảo vệ quyền lợi của mình?

ThS, Luật sư Đặng Văn Cường: Khi người lao động đã công bố những giấy tờ có căn cứ chứng minh cho việc giao kết hợp đồng giữa người sử dụng lao động và người lao động để yêu cầu người sử dụng lao động thực hiện nghĩa vụ mà người sử dụng lao động không chấp nhận giải quyết thì người lao động có thể khởi kiện vụ án tranh chấp lao động ra Tòa án có thẩm quyền và gửi kèm các tài liệu, chứng cứ đó để Tòa án xem xét, giải quyết.