Tại họp báo Chính phủ thường kỳ tháng 7/2023, đề cập đến việc nhiều doanh nghiệp chưa được hoàn thuế giá trị gia tăng (VAT), có doanh nghiệp phản ánh nhiều quy định hoàn thuế chưa hợp lý, ví dụ như quy định xác minh nguồn gốc hàng hóa, khiến doanh nghiệp gặp khó khăn nguồn tiền, phóng viên đặt câu hỏi cho lãnh đạo Bộ Tài chính về trách nhiệm chậm hoàn thuế thuộc cơ quan nào? Tổng số tiền hoàn thuế chưa được hoàn là bao nhiêu?

Làm rõ vấn đề này, Thứ trưởng Bộ Tài Chính Nguyễn Đức Chi cho biết, về quy định hoàn thuế VAT, hiện nay đã có quy định trong Luật Quản lý thuế, chia rõ ra 2 trường hợp: Hoàn trước - kiểm sau và kiểm trước - hoàn sau.

Theo Thứ trưởng Nguyễn Đức Chi, trong cả hai trường hợp này đều có quy định về thời hạn hoàn thành, tính từ khi doanh nghiệp trình đầy đủ các hồ sơ theo quy định của pháp luật. Đối với trường hợp hoàn trước - kiểm tra sau thì quy định là 6 ngày. Còn đối với kiểm tra trước - hoàn sau, quy định là 40 ngày.

Thông tin về tình hình cụ thể hiện nay, Thứ trưởng Nguyễn Đức Chi cho hay, trong năm 2022, cơ quan thuế trên cả nước đã hoàn thuế trên 150.000 tỷ đồng với 20.774 quyết định hoàn thuế. Riêng 7 tháng đầu năm 2023, cơ quan thuế cả nước đã hoàn cho các doanh nghiệp là 70.356 tỷ đồng với 9.800 quyết định hoàn thuế. Trong các trường hợp hoàn thuế vừa nêu, theo phân loại, gần 80% thuộc nhóm 1 là hoàn trước - kiểm sau; còn lại hơn 20% thuộc nhóm kiểm trước - hoàn sau.

Còn về việc nếu chậm hoàn thuế thì trách nhiệm thuộc về ai, lãnh đạo Bộ Tài chính cho rằng, muốn xác định trách nhiệm khi chậm hoàn thuế thuộc về cơ quan thuế hay thuộc về doanh nghiệp, người dân, cần phải xem xét đến từng trường hợp cụ thể, hồ sơ cụ thể và từ đó xác định nguyên nhân do đâu.

"Đứng về phía cơ quan nhà nước, cơ quan thuế, tôi cho rằng, một khi việc hoàn thuế chậm thì cơ quan nhà nước phải xem xét, rà soát, cải tiến để không còn việc chậm hoàn thuế nữa", Thứ trưởng Nguyễn Đức Chi nói.

Cụ thể, Bộ Tài chính sẽ rà soát các quy định của pháp luật, quy trình và cách thức triển khai công tác hoàn thuế, xét điều gì có thể cải tiến được, thay đổi được, rút ngắn quy trình này lại, vừa bảo đảm yêu cầu nhanh, chính xác, phòng ngừa rủi ro, chống gian lận, lậu thuế trong việc hoàn thuế giá trị gia tăng.

Thứ trưởng Bộ Tài Chính Nguyễn Đức Chi - Ảnh: VGP

Về các giải pháp cụ thể, Thứ trưởng Bộ Tài chính cho biết, thứ nhất là ngành thuế đang triển khai tích cực ứng dụng công nghệ thông tin, kể cả ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong việc xây dựng dữ liệu về doanh nghiệp, từ đó phân tích các dữ liệu để sàng lọc và chủ động xử lý những doanh nghiệp có rủi ro trước, giảm đi những doanh nghiệp phải kiểm trước rồi hoàn sau.

Ông nêu ví dụ, vừa qua, có công ty chỉ kinh doanh yến sào nhưng trong một thời gian rất ngắn xuất hóa đơn với doanh thu trên 30.000 tỷ đồng. Khi đã có số liệu rồi thì cơ quan thuế phân tích kiểm tra trước. Rõ ràng hợp pháp và hợp lý thì doanh nghiệp này được hoàn thuế rất nhanh.

Giải pháp thứ hai là nâng cao năng lực cho cán bộ của cơ quan quản lý thuế, cơ quan thuế, đồng thời cũng nâng cao năng lực của doanh nghiệp trong hiểu biết các quy định về pháp luật của ngành thuế. Chủ động, tự giác thực hiện các quy định của ngành thuế trong tài chính, trong thuế, đặc biệt là trong hoàn thuế giá trị gia tăng.

Và giải pháp thứ ba là nâng cao kỷ cương, kỷ luật công vụ đối với cán bộ thuế. "Chúng tôi đã chỉ đạo nghiêm việc phải thực hiện đúng các quy trình, quy định của pháp luật, không được gây khó khăn cho doanh nghiệp khi hoàn thuế. Đồng thời, cũng sẽ xử lý nghiêm nếu như các doanh nghiệp có vi phạm, gian lận trong quá trình hoàn thuế giá trị gia tăng", Thứ trưởng Nguyễn Đức Chi nhấn mạnh.

Liên quan đến việc chậm hoàn thuế VAT cho doanh nghiệp, tại phiên họp Ủy ban Thường vụ Quốc hội ngày 12/7, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ cho biết, Quốc hội đã có nghị quyết chung, Chính phủ cũng đã có chỉ đạo, việc hoàn thuế VAT là trách nhiệm của Tổng cục Thuế và Bộ Tài chính, Quốc hội, Chính phủ không làm thay.

Vì vậy, Chủ tịch Quốc hội đề nghị Ủy ban Tài chính - Ngân sách cần phải có giám sát, tổ chức phiên giải trình về vấn đề này, không thể để mãi tình trạng này.

“Hoàn thuế là trách nhiệm, nghĩa vụ của Nhà nước, doanh nghiệp không xin. Do đó, cơ quan nhà nước phải hướng dẫn thủ tục. Ai sai, ai vi phạm pháp luật thì xử lý; cán bộ thuế sai thì phải xử lý cán bộ thuế. Không thể để trì trệ, loay hoay mãi”, Chủ tịch Quốc hội nêu rõ.

Trước đó, vào cuối tháng 5/2023, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã ký Công điện số 470/CĐ-TTg yêu cầu các bộ, ngành, địa phương tiếp tục thực hiện quyết liệt, hiệu quả các nhiệm vụ, giải pháp tháo gỡ khó khăn cho sản xuất, kinh doanh của người dân, doanh nghiệp.

Trong đó, Thủ tướng yêu cầu Bộ Tài chính khẩn trương kiểm tra, đánh giá đôn đốc Tổng cục Thuế thực hiện ngay, không chậm trễ, hướng dẫn các hồ sơ xem xét xin hoàn thuế giá trị gia tăng (hoàn thuế VAT) một cách nhanh chóng, kịp thời, hiệu quả cho người dân, doanh nghiệp.

Sau công điện chỉ đạo của Thủ tướng, Bộ Tài chính và Tổng cục Thuế có văn bản đôn đốc Cục Thuế các tỉnh, thành đẩy mạnh giải quyết hoàn thuế VAT, nhưng đến nay, tiến độ vẫn chậm.