Chuyên gia Chính sách công Nguyễn Quang Đồng cho rằng, nên điều chỉnh quy định của Quyết định 15 cho hợp lý, đừng vội trách doanh nghiệp thờ ơ với gói 62.000 tỷ đồng - Ảnh: IPS

Trong Chương I của Quyết định 15 “Hỗ trợ người lao động tạm hoãn thực hiện hợp đồng lao động hoặc nghỉ việc không hưởng lương”, các điều kiện hỗ trợ (Điều 1) như sau: Người lao động được hỗ trợ khi có đủ các điều kiện sau:

1. Thời gian tạm hoãn thực hiện hợp đồng lao động, nghỉ việc không hưởng lương trong thời hạn của hợp đồng lao động, từ 1 tháng liên tục trở lên tính từ ngày 1/4/2020 đến hết ngày 30/6/2020 và thời điểm bắt đầu tạm hoãn thực hiện hợp đồng lao động, nghỉ việc không hưởng lương từ ngày 1/4/2020 đến ngày 1/6/2020.

2. Đang tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc tính đến thời điểm ngay trước khi tạm hoãn thực hiện hợp đồng lao động hoặc nghỉ việc không hưởng lương.

3. Làm việc tại các doanh nghiệp không có doanh thu hoặc không còn nguồn tài chính để trả lương (sau khi đã sử dụng các quỹ dự phòng tiền lương, nguồn lợi nhuận sau thuế và các nguồn tài chính hợp pháp khác của doanh nghiệp, số dư đến ngày 31/3/2020) do ảnh hưởng bởi đại dịch Covid-19.

Hồ sơ, trình tự, thủ tục thực hiện (Điều 2) quy định như sau:

1. Hồ sơ đề nghị theo Phụ lục kèm theo Quyết định này.

2. Doanh nghiệp lập danh sách người lao động tạm hoãn thực hiện hợp đồng lao động, nghỉ không hưởng lương bảo đảm điều kiện theo quy định tại Điều 1 Quyết định này; đề nghị tổ chức công đoàn cơ sở (nếu có) và cơ quan Bảo hiểm xã hội xác nhận danh sách này.

3. Trong 3 ngày làm việc, kể từ ngày nhận được danh sách theo đề nghị của doanh nghiệp, cơ quan Bảo hiểm xã hội xác nhận việc tham gia bảo hiểm xã hội của người lao động theo quy định tại Khoản 2 Điều 1 Quyết định này và gửi doanh nghiệp.

4. Doanh nghiệp gửi hồ sơ đề nghị đến Ủy ban nhân dân cấp huyện nơi đặt trụ sở. Trong 3 ngày làm việc, kể từ ngày nhận được đầy đủ hồ sơ, Ủy ban nhân dân cấp huyện thẩm định, trình Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh. Trong 2 ngày làm việc, kể từ ngày nhận đủ hồ sơ, Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh ban hành quyết định phê duyệt danh sách và kinh phí hỗ trợ, đồng thời chỉ đạo thực hiện chi trả hỗ trợ.

Như vậy, có thể thấy rất rõ là mục tiêu của Chương I này hỗ trợ cho người lao động nhưng các thủ tục đều phụ thuộc vào người sử dụng lao động, trong khi đó đối tượng thụ hưởng là người lao động lại hoàn toàn bị động.

Người lao động bị mất việc làm, bị tạm hoãn hợp đồng lao động là một trong những đối tượng thụ hưởng từ gói hỗ trợ 62.000 tỷ đồng nhưng lại hoàn toàn bị động.

“Trong Khoản 3 Điều 1 của Quyết định 15 yêu cầu doanh nghiệp phải chứng minh doanh thu bằng 0 hoặc không có nguồn tài chính để trả lương. Mục đích của việc chứng minh này là để cơ quan quản lý nhà nước dựa vào đó để chi hỗ trợ cho người lao động. Tôi cho rằng, yêu cầu này không phù hợp. Quy định này chỉ thuận tiện cho cơ quan quản lý nhà nước”, chuyên gia Nguyễn Quang Đồng nêu ý kiến.

Chuyên gia Nguyễn Quang Đồng phân tích, có thể, mục đích của quy định này là để doanh nghiệp và người lao động không bắt tay trục lợi chính sách. Ví dụ như tạm hoãn hợp đồng lao động, chấm dứt hợp đồng lao động chỉ là hình thức còn thực tế thì doanh nghiệp vẫn trả lương cho người lao động… Tuy nhiên, cơ quan quản lý nhà nước hoàn toàn có các chế tài để xử lý nếu phát hiện có sự cấu kết để trục lợi chính sách.

“Thế nhưng thực tế, Nghị quyết 42/NQ-CP và Quyết định 15 về thực hiện các biện pháp hỗ trợ người dân gặp khó khăn do đại dịch Covid-19 ra đời sau khi dịch Covid-19 đã có những tác động xấu lên nền kinh tế, doanh nghiệp và đời sống của người lao động. Mục tiêu là để hỗ trợ cho người lao động. Doanh nghiệp không được lợi gì từ gói này, họ không có động lực để gian lận”, chuyên gia Nguyễn Quang Đồng nhận định.

Xóm trọ công nhân những ngày hậu dịch Covid-19, nhiều nữ công nhân mất việc, bị giảm việc ở nhà trọ chăm con và nấu những bữa cơm "thường trực rau". Họ sẽ không được nhận hỗ trợ từ gói 62.000 tỷ đồng vì doanh nghiệp nơi họ làm việc không thể chứng minh "không còn nguồn tài chính để trả lương".

“Doanh nghiệp tạm dừng hoạt động vì dịch Covid-19 có rất nhiều lý do ví dụ như mất đơn hàng, không có nguồn nguyên liệu, chuyển đổi mô hình sản xuất vì mô hình cũ không còn hiệu quả… Cho nên nếu chỉ dựa vào một lý do là doanh nghiệp không còn nguồn tài chính để trả lương, không có lợi nhuận mới dừng hoạt động, mới cho công nhân nghỉ việc, tạm hoãn hợp đồng lao động thì không phù hợp. Rồi từ đó, cho rằng doanh nghiệp thờ ơ với gói 62.000 tỷ đồng là không đúng”, chuyên gia Nguyễn Quang Đồng nói.

Ông Nguyễn Quang Đồng cho rằng “khó ở đâu thì gỡ ở đó”. Theo đó, cần sửa đổi Khoản 3 Điều 1 trong Chương I của Quyết định 15 làm sao để không phụ thuộc vào doanh nghiệp nữa. Quyền lợi của người lao động thì phải để người lao động chủ động thực hiện các thủ tục. Nếu họ đúng là đối tượng vừa bị chấm dứt hợp đồng lao động, bị tạm hoãn hợp đồng lao động do doanh nghiệp khó khăn vì dịch Covid-19 thì họ sẽ chứng minh bằng các giấy tờ, thủ tục liên quan. Doanh nghiệp chỉ cần xác nhận là từ thời điểm đó đã không còn trả lương cho người lao động nữa, không nên vẽ vời ra thủ tục mà làm khó cho doanh nghiệp và người lao động.

“Mục đích của Nghị quyết 42/NQ-CP và Quyết định 15 là để hỗ trợ cho người lao động, động viên doanh nghiệp chịu ảnh hưởng vì dịch Covid-19 nếu không điều chỉnh thì mục đích đó thất bại”, chuyên gia Nguyễn Quang Đồng nói.