Một cơ sở bán khẩu trang giá cao bị cơ quan chức năng lập biên bản xử phạt - Ảnh: thanhnien.vn

Dịch bệnh là một loại thiên tai đặc biệt, vì nó lây lan nhanh, tác động trực tiếp đến sức khỏe và tính mạng của con người trên diện rộng. Trong nhiều trường hợp, nhà nước có thể áp dụng chính sách thời chiến, tiến hành trưng thu, trưng dụng phương tiện, tài sản của cá nhân, tổ chức nhằm mục đích ngăn ngừa, hạn chế sự lây lan của dịch bệnh. Bởi vậy, hành vi găm hàng, tăng giá một số mặt hàng vật tư y tế như khẩu trang, dung dịch sát khuẩn có thể bị khép vào tội đầu cơ gây ảnh hưởng nghiêm trọng tới cộng đồng và công tác phòng ngừa dịch bệnh; có thể bị xử lý hình sự về tội đầu cơ theo Điều 196, Bộ luật Hình sự năm 2015 và có thể bị phạt tù.

Thực tế, khi nước ta xảy ra dịch Covid-19, nhiều cửa hàng dược phẩm bán vật tư, thiết bị y tế đã đẩy giá khẩu trang, nước rửa tay lên rất cao. Chính phủ đã phải vào cuộc chỉ đạo các cơ quan chức năng tăng cường công tác thanh, kiểm tra, xử phạt các cơ sở kinh doanh khẩu trang, nước sát khuẩn trục lợi trong mùa dịch. Chỉ tính đến ngày 3/2/2020, cả nước đã có hơn 1.200 cơ sở kinh doanh bị xử phạt. Tuy vậy, vẫn chưa có cơ sở kinh doanh nào bị áp dụng hình phạt tù.

Các cơ quan quản lý nhiều lần khẳng định không thiếu khẩu trang nhưng tình trạng chen chúc mua khẩu trang vẫn diễn ra ở nhiều nơi; không loại trừ khẩu trang bị thu gom, "găm hàng" tạo thiếu hụt "giả" để thừa cơ tăng giá - Ảnh: vietnamplus.vn

Mặc dù theo Nghị định 177/2013/NĐ-CP của Chính phủ quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Giá, thì khẩu trang y tế không thuộc danh mục mặt hàng bình ổn giá hoặc thuộc danh mục hàng hóa được nhà nước định giá. Khoản 1, Điều 11 của Luật này quy định các tổ chức, cá nhân sản xuất, kinh doanh được tự định giá hàng hóa, dịch vụ do mình sản xuất, kinh doanh; trừ hàng hóa, dịch vụ thuộc danh mục hàng hóa, dịch vụ do nhà nước định giá và phải thực hiện niêm yết giá và bán theo giá niêm yết theo quy định.

Tuy nhiên, hành vi đẩy giá khẩu trang lên cao hay "găm hàng" khi dịch bệnh đang hoành hành có thể bị xử lý hành chính theo Nghị định 185/2013/NĐ-CP của Chính phủ về vi phạm hành chính trong hoạt động thương mại, sản xuất, buôn bán hàng giả, hàng cấm và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng. Người nào có hành vi lợi dụng tình hình khan hiếm hàng hóa để mua vét, mua gom hàng hóa nhằm bán lại thu lợi bất chính khi thị trường có biến động về cung cầu, giá cả hàng hóa do thiên tai, hỏa hoạn, dịch bệnh, chiến tranh hoặc diễn biến bất thường khác sẽ bị xử phạt hành chính từ 5 triệu đồng đến 10 triệu đồng. Người nào có hành vi đầu cơ gây ảnh hưởng nghiêm trọng tới cộng đồng, đến việc phòng ngừa dịch bệnh sẽ bị xử lý hình sự về tội đầu cơ, theo Điều 196, Bộ luật Hình sự năm 2015.

Một số tiểu thương ở chợ thuốc Hapulico - chợ thuốc lớn nhất miền Bắc không bán khẩu trang giữa mùa dịch Covid-19 gây bức xúc trong dư luận - Ảnh: nguoiduatin.vn

Theo đó, người nào lợi dụng việc khan hiếm hoặc tạo ra sự khan hiếm giả tạo trong tình hình thiên tai, dịch bệnh, chiến tranh hoặc tình hình khó khăn về kinh tế mua vét hàng hóa thuộc danh mục mặt hàng bình ổn giá, hoặc thuộc danh mục hàng hóa được Nhà nước định giá nhằm bán lại để thu lợi bất chính thì bị phạt tiền từ 30 triệu đến 300 triệu đồng hoặc phạt tù từ 6 tháng đến 3 năm.

Người phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau bị phạt tiền từ 300 triệu đồng đến 1,5 tỷ đồng hoặc phạt tù từ 3 đến 7 năm: Có tổ chức; lợi dụng chức vụ, quyền hạn; lợi dụng danh nghĩa cơ quan, tổ chức; hàng hóa trị giá từ 1,5 đến 3 tỷ đồng; thu lợi bất chính từ 500 triệu đồng đến dưới một tỷ đồng; gây ảnh hưởng xấu đến an ninh, trật tự, an toàn xã hội.

Người phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau bị phạt tiền từ 1,5 đến 5 tỷ đồng hoặc phạt tù từ 7 đến 15 năm: Hàng hóa trị giá 3 tỷ đồng trở lên; thu lợi bất chính một tỷ đồng trở lên; tái phạm nguy hiểm. Pháp nhân thương mại phạm tội quy định tại điều này có thể bị xử phạt từ 300 triệu đồng đến 9 tỷ đồng...