Nhận diện khái niệm phương thức hoạt động của Công đoàn Việt Nam

Thứ nhất, những cách thức, phương pháp, biện pháp được đưa ra khá đa dạng, linh hoạt để thực hiện chức năng, nhiệm vụ cơ bản của tổ chức Công đoàn Việt Nam. Điều 10 Hiến pháp 2013 quy định: “Công đoàn Việt Nam là tổ chức chính trị - xã hội của giai cấp công nhân và của NLĐ được thành lập trên cơ sở tự nguyện, đại diện cho NLĐ, chăm lo và bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp, chính đáng của NLĐ; tham gia quản lý nhà nước, quản lý kinh tế - xã hội; tham gia kiểm tra, thanh tra, giám sát hoạt động của cơ quan nhà nước, tổ chức, đơn vị, doanh nghiệp về những vấn đề liên quan đến quyền, nghĩa vụ của NLĐ; tuyên truyền, vận động NLĐ học tập, nâng cao trình độ, kỹ năng nghề nghiệp, chấp hành pháp luật, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”.

Cán bộ LĐLĐ tỉnh Thái Nguyên thăm hỏi đoàn viên, người lao động tại doanh nghiệp. Ảnh: CĐ Thái Nguyên.

Qua quy định của Hiến pháp cho thấy, cùng với tính chất “chính trị - xã hội”, chức năng, nhiệm vụ cơ bản của Công đoàn Việt Nam thể hiện trên một số phương diện: đại diện, chăm lo và bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp, chính đáng của NLĐ; tham gia quản lý nhà nước, quản lý kinh tế - xã hội; tham gia kiểm tra, thanh tra, giám sát hoạt động của cơ quan nhà nước, tổ chức, đơn vị, doanh nghiệp; tuyên truyền, vận động người lao động học tập, nâng cao trình độ, kỹ năng nghề nghiệp, chấp hành pháp luật, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Để thực hiện chức năng, nhiệm vụ cơ bản nêu trên, cần có những cách thức, phương pháp, biện pháp khác nhau phù hợp với mỗi loại chức năng, nhiệm vụ. Ví dụ: phương pháp, biện pháp trong bảo vệ quyền, lợi ích chính đáng của NLĐ khác với phương pháp, biện pháp thực hiện chức năng, nhiệm vụ “tham gia quản lý nhà nước, quản lý kinh tế - xã hội”…

Tính đa dạng trong phương thức hoạt động còn thể hiện trên phương diện thực tiễn thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn cụ thể của tổ chức Công đoàn các cấp. Ví dụ: phương pháp, biện pháp tham gia với đơn vị sử dụng lao động xây dựng và giám sát việc thực hiện thang, bảng lương, định mức lao động, quy chế trả lương, quy chế thưởng, nội quy lao động khác với cách thức, biện pháp đối thoại với đơn vị sử dụng lao động để giải quyết các vấn đề liên quan đến quyền lợi và nghĩa vụ của NLĐ. Có thể nói “đa dạng, linh hoạt là một trong những đặc trưng cần đề cập khi bàn về phương thức hoạt động của Công đoàn Việt Nam.

Thứ hai, cách thức, phương pháp, biện pháp được thể hiện với những hình thức pháp lý nhất định. Tuy cách thức, phương pháp, biện pháp khác nhau, đa dạng, linh hoạt nhưng đều được thể hiện với những hình thức pháp lý cụ thể trên cơ sở quy định pháp luật. Bên cạnh các hình thức pháp lý thể hiện qua văn bản quy phạm pháp luật như: Hiến pháp, Luật Công đoàn, Nghị Định quy định chi tiết thi hành Luật Công đoàn, còn có các dạng hình thức pháp lý khác như: Nghị quyết (bao gồm cả nghị quyết liên tịch), Quyết định, Biên bản, Chương trình hành động, Kế hoạch hoạt động, Thỏa thuận… Ví dụ: Để thực hiện trách nhiệm đại diện cho tập thể NLĐ thương lượng, ký kết và giám sát việc thực hiện TƯLĐTT. Công đoàn cơ sở tại doanh nghiệp, cơ quan, tổ chức sử dụng lao động làm việc theo hợp đồng lao động thực hiện các công việc như: thu thập thông tin, tập hợp kiến nghị, đề xuất nội dung có liên quan đến lợi ích hợp pháp, chính đáng của NLĐ; yêu cầu NSDLĐ thương lượng tập thể trong doanh nghiệp, cơ quan, tổ chức; đại diện tập thể NLĐ thương lượng, ký kết TƯLĐTT; sửa đổi, bổ sung, kéo dài thời hạn của TƯLĐTT theo quy định của pháp luật về lao động; phổ biến TƯLĐTT đến NLĐ; giám sát thực hiện TƯLĐTT trong doanh nghiệp, cơ quan, tổ chức; yêu cầu NSDLĐ thi hành đúng TƯLĐTT; yêu cầu giải quyết tranh chấp lao động tập thể khi NSDLĐ thực hiện không đầy đủ hoặc vi phạm TƯLĐTT theo quy định của pháp luật về lao động. Đây là đặc điểm về hình thức pháp lý thể hiện nội dung phương thức hoạt động của Công đoàn Việt Nam.

Trao quyết định thành lập Công đoàn cơ sở cho Công ty TNHH MTV Vietnat (Khu công nghiệp Giao Long, huyện Châu Thành, tỉnh Bến Tre). Ảnh: Thúy Quyên.

Thứ ba, Điều 7 - Điều lệ Công đoàn Việt Nam quy định về hệ thống tổ chức Công đoàn các cấp cụ thể là: Cấp Trung ương: Tổng LĐLĐ Việt Nam (gọi tắt là Tổng Liên đoàn). Cấp tỉnh, ngành trung ương gồm: LĐLĐ tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương; công đoàn ngành trung ương và tương đương. Cấp trên trực tiếp cơ sở gồm: LĐLĐ huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh (gọi chung là LĐLĐ cấp huyện); Công đoàn ngành địa phương; Công đoàn các khu công nghiệp, khu chế xuất, khu kinh tế, khu công nghệ cao (gọi chung là công đoàn các khu công nghiệp); Công đoàn tổng công ty; Công đoàn cấp trên trực tiếp cơ sở khác. Cấp cơ sở gồm: Công đoàn cơ sở, nghiệp đoàn cơ sở (gọi chung là công đoàn cơ sở). Vì vậy cách thức, phương pháp, biện pháp hoạt động gắn với thực hiện nhiệm vụ cụ thể của mỗi tổ chức Công đoàn theo hệ thống nêu trên. Đây là một trong những đặc điểm cần chú trọng khi đề cập đến phương thức hoạt động của Công đoàn Việt Nam.

Thứ tư, phương thức hoạt động được tổ chức, cá nhân thuộc Công đoàn Việt Nam và các tổ chức, cá nhân khác có trách nhiệm phối hợp thực hiện. Đây là đặc điểm thể hiện chủ thể trong thực hiện phương thức hoạt động của Công đoàn Việt Nam. Có một số cách phân định chủ thể thực hiện phương thức hoạt động của Công đoàn Việt Nam như: Theo tổ chức, cá nhân (ví dụ: tổ chức có công đoàn cơ sở, Ban Chấp hành Công đoàn; cá nhân có Chủ tịch, Phó Chủ tịch, đoàn viên công đoàn). Theo hệ thống tổ chức Công đoàn (ví dụ: Tổng LĐLĐ Việt Nam; LĐLĐ tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương; Công đoàn ngành trung ương và tương đương; LĐLĐ cấp huyện; Công đoàn ngành địa phương; Công đoàn các khu công nghiệp; Công đoàn tổng công ty; Công đoàn cơ sở). Theo trách nhiệm, trong đó có chủ trì, chịu trách nhiệm chính trong thực hiện và trách nhiệm phối hợp thực hiện nhiệm vụ. Đây cũng là một trong những cách tiếp cận để có thể trả lời câu hỏi thứ hai: Công đoàn Việt Nam hiện nay có những phương thức hoạt động cụ thể nào? Theo đó có phương thức hoạt động của các tổ chức Công đoàn; phương thức hoạt động của các cá nhân cán bộ Công đoàn, đoàn viên Công đoàn; phương thức hoạt động của Nhà nước, cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp đối với Công đoàn (trách nhiệm phối hợp thực hiện chức năng, nhiệm vụ của Công đoàn theo quy định pháp luật).

Như vậy, trong quan niệm về phương thức hoạt động của Công đoàn Việt Nam có hai nội hàm cơ bản là: định nghĩa khái quát về phương thức và những đặc điểm cơ bản của phương thức.

Ký kết TƯLĐTT tại Công ty TNHH Việt Pan-Pacific Nam Định. Nguồn: baonamdinh.vn

Các phương thức hoạt động của Công đoàn Việt Nam hiện nay

Đặc điểm về chủ thể đã nêu trên cho thấy phương thức hoạt động của Công đoàn Việt Nam hiện nay. Cùng với cách xác định phương thức hoạt động theo chủ thể (hoạt động của tổ chức, hoạt động của cá nhân), còn có cách xác định phương thức hoạt động theo chức năng, nhiệm vụ của tổ chức Công đoàn. Trên cơ sở quy định từ điều 10 đến điều 16 của Luật Công đoàn, có thể xác định một số phương thức hoạt động cụ thể của Công đoàn Việt Nam như:

- Thực hiện đại diện theo pháp luật và theo ủy quyền để bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp, chính đáng của NLĐ (viết gọn là phương thức đại diện);

- Hướng dẫn, tư vấn bằng văn bản hoặc các hình thức khác theo quy định đối với NLĐ về quyền, nghĩa vụ lao động khi giao kết, thực hiện hợp đồng lao động, hợp đồng làm việc với đơn vị sử dụng lao động (viết gọn là phương thức hướng dẫn, tư vấn);

- Tham gia thanh tra, kiểm tra, giám sát hoạt động của cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp (viết gọn là phương thức tham gia thanh tra, kiểm tra, giám sát);

- Tuyên truyền, vận động, phổ biến, giáo dục NLĐ học tập nâng cao trình độ, chấp hành tốt đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước và các quy định của Công đoàn, nội quy, quy chế của cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp với các hình thức phù hợp (viết gọn là phương thức tuyên truyền, vận động).

Cán bộ Công đoàn Công ty TNHH Pouchen Việt Nam (Đồng Nai) tuyên truyền pháp luật cho công nhân lao động. Ảnh: Trang Thư.

Có thể mô hình hóa các phương thức hoạt động của Công đoàn Việt Nam như sau:

Mô hình các phương thức hoạt động của Công đoàn Việt Nam

Như vậy, phương thức hoạt động của Công đoàn Việt Nam là cách thức, phương pháp, biện pháp được đưa ra để thực hiện chức năng, nhiệm vụ. Trên cơ sở chức năng, nhiệm vụ theo quy định hiện hành, có thể định hình một số phương thức hoạt động cơ bản như: thực hiện quyền đại diện; thực hiện trách nhiệm hướng dẫn, tư vấn; tham gia thực hiện nhiệm vụ thanh tra, kiểm tra, giám sát; phối hợp thực hiện tuyên truyền, vấn động. Mỗi phương thức có nội hàm thể hiện cách thức, phương pháp, biện pháp khác nhau hướng đến mục đích thực hiện tốt chức năng, nhiệm vụ của Công đoàn Việt Nam.

Công đoàn thay người lao động thực hiện ước muốn cuối cùng Dịp tết Nguyên đán Quý Mão 2023, các con của anh Phạm Văn Lập (công nhân Công ty Cổ phần Cảng Hải Phòng) đã có ...

Học tập quan điểm của Đảng, tư tưởng Hồ Chí Minh về giai cấp công nhân và Công đoàn Việt Nam Nhân dịp kỷ niệm 93 năm thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam (3/2/1930 - 3/2/2023), Tổng LĐLĐ Việt Nam tổ chức lễ viếng Tượng ...

LĐLĐ tỉnh Quảng Trị đề xuất nhiều kiến nghị nhằm hiện thực các hoạt động trong năm 2023 Ngày 10/2, Thường trực Tỉnh ủy Quảng Trị đã có buổi làm việc với Ban Thường vụ LĐLĐ tỉnh Quảng Trị về các hoạt động ...