Nhiều CNLĐ bán sổ BHXH như nông dân bán "lúa non".

Tung hỏa mù để mua sổ BHXH

Trong vai trò là CNLĐ đang gặp khó khăn, cần bán một cuốn sổ BHXH có thời gian đóng hơn 8 năm, PV đã tiếp cận với 1 số “địa chỉ” là các trang facebook nhận mua sổ BHXH như: Mua sổ bảo hiểm xã hội toàn cầu; Mua sổ bảo hiểm xã hội, mua sổ bảo hiểm… Tại đây, khi gợi ý muốn bán sổ BHXH, nhân viên chăm sóc khách hàng qua hệ thống tin nhắn ngay lập tức phản hồi với nội dung: “Nghỉ việc trên 9 tháng bên mình mới mua nhé. Nếu đã nghỉ việc trên 9 tháng bạn chụp sổ gửi qua bên mình báo giá. Chụp rõ nét từng trang…”.

Thử vào trang facebook Mua sổ bảo hiểm xã hội toàn cầu, thấy trang này hiện có 4.766 lượt thích; 4.827 người theo dõi. Tại bài viết “Mua sổ BHXH đã nghỉ việc trên 9 tháng” mà trang này đăng ngày 5/12/2019 có tới 75 lượt người bình luận với nội dung hỏi về giá mua của mỗi cuốn sổ BHXH ứng với thời gian chủ cuốn sổ đã đóng. Có trường hợp mới đóng BHXH được 1 năm. Nhiều trường hợp đã đóng từ trên 5 năm. Cá biệt có trường hợp đã đóng 16 năm cũng vào bình luật của bài viết để hỏi về giá mua sổ BHXH.

Để thuyết phục người mua, hiện nay có nhiều trang thu mua, cầm cố sổ BHXH cố tình viết bài phản ánh sai chính sách BHXH. Trong đó có việc tung thông tin đến năm 2020 NLĐ sẽ không được hưởng chế độ BHXH 1 lần. Trang facebook mua bảo xã hội là một ví dụ.

Được biết, tình trạng mua bán sổ BHXH bắt đầu “nở rộ” là sau khi có chính sách trả sổ BHXH cho NLĐ giữ. Theo quy định của Luật BHXH năm 2014 quy định các tổ chức, cơ quan, doanh nghiệp phải chuyển giao sổ BHXH cho NLĐ để họ tự quản lý và theo dõi quá trình tham gia BHXH của mình, cũng như “phòng ngừa” tình trạng doanh nghiệp không trả sổ cho NLĐ khi người lao động nghỉ việc, chấm dứt hợp đồng lao động.

Trong khi đó, nhiều người lao động do ngại tới cơ quan BHXH địa phương để làm thủ tục và nhận tiền đã ủy quyền cho cá nhân khác thay làm hồ sơ và hưởng tiền trợ cấp, còn mình sẽ nhận tiền trước từ cá nhân người được giao sổ và ủy quyền. Tất nhiên số tiền người lao động nhận sẽ thấp hơn nhiều so với số tiền thực lĩnh từ cơ quan BHXH. Điều này làm nảy sinh ra các “đầu nậu” thu mua, cầm cố sổ BHXH, mặc dù trên thực tế sổ BHXH không được công nhận là một hàng hóa, bị nghiêm cấm giao dịch mua bán.

Vì sao bán sổ BHXH sẽ gây ra tổn thất lớn

Hiện nay, theo Quyết định 1035 và Quyết định 595 của BHXH Việt Nam, trường hợp NLĐ mang sổ BHXH đi cầm cố, thế chấp, sẽ không được cấp lại sổ. Ngoài ra, sổ BHXH cũng không phải là đối tượng tài sản được cầm cố, thế chấp hoặc mua bán theo quy định. Theo Điều 27 Nghị định 95/2013 quy định mức phạt tiền từ 500.000 đến 1 triệu đồng đối với NLĐ có hành vi kê khai không đúng sự thật hoặc sửa chữa, tẩy xóa những nội dung liên quan đến việc hưởng BHXH bắt buộc, BHXH tự nguyện, bảo hiểm thất nghiệp.

Như đã nói ở trên, số tiền thu được từ việc bán sổ, cầm cố sổ BHXH sẽ ít hơn nhiều so với việc tự làm hồ sơ và thực lĩnh tại cơ quan BHXH Việt Nam tại các địa phương. Chưa kể, Người lao động sử dụng sổ BHXH để mua bán, trao đổi, thế chấp thì khi có tranh chấp về pháp luật, người lao động sẽ chịu thiệt.

Cần phải hiểu rằng, BHXH là sự bảo đảm thay thế hoặc bù đắp một phần thu nhập của NLĐ khi họ bị giảm hoặc mất thu nhập do ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, hết tuổi lao động hoặc chết, trên cơ sở đóng vào BHXH. Vì vậy khi NLĐ bán mất sổ BHXH tức là đang đánh mất hết quyền lợi chính đáng của mình, đó là quyền lợi về bù đắp khi gặp rủi ro, thu nhập khi hết tuổi lao động (nếu đóng đủ BHXH theo quy định)…

Mặc dù thời gian qua, để đối phó với vấn đề mua bán sổ BHXH, cơ quan BHXH Việt Nam đã ban hành Quyết định số 636/2016/QĐ-BHXH của Bảo hiểm xã hội Việt Nam, theo đó khi giải quyết hưởng BHXH một lần phải kiểm tra, đối chiếu các yếu tố về nhân thân, số sổ bảo hiểm xã hội, dữ liệu về quá trình đóng bảo hiểm xã hội của người lao động đảm bảo không giải quyết hưởng trùng. Tuy nhiên tình trạng mua bán BHXH trong CNLĐ vẫn không hề thuyên giảm.

Nhiều ý kiến cho rằng, bên cạnh việc kiên quyết không giải quyết thủ tục hưởng trợ cấp một lần đối với các tổ chức, cá nhân có dấu hiệu trục lợi từ việc thu gom, mua bán sổ BHXH thì cơ quan chức năng cần có biện pháp xử lý nghiêm các đối tượng tổ chức cầm cố, mua bán sổ BHXH trái quy định, có thể truy cứu trách nhiệm hình sự các tổ chức, cá nhân liên quan (chứ không chỉ dừng lại việc xử lý hành chính). Bên cạnh đó, có cơ chế cho vay, tín dụng phù hợp, đơn giản để giúp NLĐ giải quyết các khó khăn tức thời để không phải cầm cố, bán rẻ sổ BHXH.