Có một nghịch lý đang tồn tại là lao động thiếu việc làm trong khi doanh nghiệp cũng đang thiếu lao động. Ảnh minh họa: Lao động và Công đoàn

Nguồn cung chưa đáp ứng được nhu cầu

Theo Tổng cục Thống kê, thị trường lao động quý 2/2022 đã có sự phục hồi tích cực, nhờ đó, tỷ lệ thất nghiệp và thiếu việc làm 6 tháng đầu năm 2022 có nhiều cải thiện.

Tính chung 6 tháng đầu năm 2022, tỷ lệ thiếu việc làm của lao động trong độ tuổi là 2,48%, giảm 0,1 điểm phần trăm so với cùng kỳ năm trước. Tỷ lệ thiếu việc làm ở khu vực thành thị thấp hơn khu vực nông thôn (tương ứng là 1,88% và 2,85%).

Tỷ lệ thất nghiệp trong độ tuổi lao động 6 tháng đầu năm 2022 là 2,39%, giảm 0,13 điểm phần trăm so với cùng kỳ năm trước.

Tuy nhiên theo các chuyên gia, tỷ lệ thất nghiệp hiện nay vẫn lớn hơn mức trước đại dịch và tình trạng thiếu việc làm vẫn ở mức tương đối cao.

Tuy nhiên nghịch lý hiện nay là mặc dù tỷ lệ thất nghiệp, thiếu việc làm vẫn cao nhưng nhiều doanh nghiệp tại các khu công nghiệp, khu chế xuất cho biết họ không thể tuyển được lao động như kế hoạch để phục vụ nhu cầu sản xuất, kinh doanh, đặc biệt là lao động phổ thông.

Theo thống kê của Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội, năm 2022 nhu cầu tuyển dụng của doanh nghiệp dự báo sẽ tăng 18% so với năm 2021 với gần 1,3 triệu lao động.

Trong khi đó, nhiều địa phương đang cần một số lượng lớn lao động như Bình Dương (90.000 lao động), Long An (51.000 lao động), Hải Phòng (trên 50.000 lao động)…

Lao động thiếu hụt chủ yếu là lao động phổ thông ở ngành dệt may, lắp ráp linh kiện điện tử, chế biến gỗ và một số ngành bị tác động mạnh, phải dừng hoạt động dài như du lịch, giáo dục.

Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội cũng đánh giá, nguồn cung lao động chưa đáp ứng được nhu cầu sử dụng của các doanh nghiệp trong giai đoạn phục hồi kinh tế, đặc biệt đối với lao động có trình độ chuyên môn cao. Một số địa phương, khu vực, ngành nghề vẫn đang xảy ra tình trạng mất cân đối cung cầu, thiếu hụt nguồn cung cục bộ.

"Điểm nghẽn" chất lượng nguồn lao động

Chia sẻ với chúng tôi, ông Bùi Sỹ Lợi, nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban về Các vấn đề xã hội cho biết, một trong những nguyên nhân khiến tỷ lệ thất nghiệp, thiếu việc làm vẫn cao mà nhiều doanh nghiệp lại rơi vào tình trạng thiếu lao động đó là do điểm nghẽn chất lượng nguồn lao động hiện nay, mặc dù thị trường lao động đã phục hồi và phát triển nhưng thiếu lực lượng lao động chất lượng cao.

Theo ông Bùi Sỹ Lợi để giải bài toán này thì đào tạo nâng cao chất lượng nguồn nhân lực để thích ứng với điều kiện hiện nay là yếu tố then chốt. Củng cố sắp xếp lại đào tạo nghề, cơ sở đào tạo, quan trọng là gắn đào tạo với sử dụng, tức là đào tạo cái thị trường cần.

Tại Báo cáo thường niên Kinh tế và Thương mại Việt Nam năm 2021 của trường Đại học Thương Mại do GS.TS. Đinh Văn Sơn chủ biên công bố mới đây cho biết, nhìn chung chất lượng lao động tại Việt Nam có xu hướng cải thiện trong những năm trở lại đây, tỷ lệ lao động đã qua đào tạo từ sơ cấp trở lên tăng từ 21,6% năm 2017 lên 26,1% năm 2021 (Tổng Cục Thống kê, 2021).

Tuy nhiên, chất lượng lao động của Việt Nam vẫn ở mức thấp, khiến một bộ phận người lao động khó tiếp cận với cơ hội việc làm bền vững, trong khi nhiều doanh nghiệp không tuyển được nhân sự phù hợp.

Để giải quyết những bất cập, GS.TS. Đinh Văn Sơn cho rằng, thời kỳ khôi phục kinh tế sau khi kiểm soát được dịch bệnh, việc đảm bảo thu nhập cho người lao động cần được đặc biệt ưu tiên. Nhanh chóng đưa người lao động trở lại thị trường thông qua tăng cường kết nối cung - cầu lao động.

Bên cạnh đó, tăng cường giáo dục nghề nghiệp, đào tạo chuyển đổi nghề nghiệp, đào tạo tái hòa nhập thị trường lao động.

Tập trung kết nối việc làm và thúc đẩy tạo việc làm sau đại dịch đối với các lĩnh vực có tiềm năng phục hồi, điều chỉnh hoạt động đào tạo theo nhu cầu thị trường lao động cho các ngành có tiềm năng tăng trưởng khi nền kinh tế phục hồi hoặc tập trung vào các kỹ năng số, kỹ thuật tiên tiến và khởi nghiệp kinh doanh…