Token economy thực chất là dùng phần thưởng vật chất để khuyến khích hành vi. - Ảnh minh hoạ.

Token economy thực chất là dùng phần thưởng vật chất để khuyến khích hành vi. Tất nhiên ai thưởng và thưởng bao nhiêu là tuỳ hứng. Toàn bộ hoạt động này đều được ghi lại và lưu trữ công khai trên mạng xã hội.

Trước đây người ta áp dụng để dụ thú trong rạp xiếc, dỗ trẻ em ở nhà trẻ và giáo dục người tâm thần trong bệnh viện. Ngày nay, với sự hỗ trợ của công nghệ giám sát và blockchain, token economy giúp điều chỉnh hành vi con người ở phạm vi lớn hơn. Ví dụ có dự án crypto có tên là Karma (Nghiệp) dùng token để thưởng cho mọi hành vi tốt của con người được nhìn thấy ngoài đời thực như dắt trẻ em, giúp cụ già qua đường hay cảnh sát giao thông chỉ xem giấy tờ, xem hình lãnh tụ rồi nhắc nhở nhẹ nhàng chứ không phạt… Tất nhiên ai thưởng và thưởng bao nhiêu là tuỳ hứng. Có hành vi được nhiều người thưởng, có hành vi chỉ được một người thưởng nhưng thưởng nhiều. Tất nhiên toàn bộ hoạt động này đều được ghi lại và lưu trữ công khai trên mạng xã hội. Ở bình diện quản lý cộng đồng, token economy cũng được chính quyền áp dụng để quản lý công dân như hệ thống chấm điểm công dân dựa trên thông tin từ camera giám sát, xử lý dữ liệu thông minh ở Quý Châu Trung Quốc…

Có hai câu hỏi mà các chuyên gia thiết kế token economy thường tự hỏi là: Làm thế nào để token economy có thể thay đổi hành vi trên bình diện toàn xã hội? Và Làm thế nào để nó phục vụ lợi ích của số đông?

Để thay đổi được hành vi trên bình diện xã hội, token economy phải khuyến khích được 3 loại hoạt động: Thực hiện hành vi, chia sẻ thông tin về hành vi và phản ứng với thông tin. Đây là chuỗi hoạt động kiểu con gà – quả trứng. Mỗi loại hoạt động trong nhóm này lại là tác nhân thúc đẩy hoặc ức chế (nếu kém) 2 loại hoạt động kia. Để tăng trưởng người dùng, một hệ thống token economy cần có cơ chế khuyến khích phù hợp và cân bằng để thúc đẩy cả ba loại hoạt động một cách tương ứng.

Ngoài việc dựa trên các chuẩn mực xã hội truyền thống, hệ thống token economy cần phải khuyến khích được các cuộc tranh luận về các giá trị mới và cổ vũ những người tạo xu hướng… Do vậy, một bộ tiêu chí chấm điểm token phải vừa bám sát các giá trị xã hội căn bản nhưng cũng phải luôn cởi mở tạo cơ hội cho các giá trị mới nảy mầm. Bên cạnh đó, mức độ hấp dẫn của token economy còn phụ thuộc vào giá trị của phần thưởng token. Không gì thuận tiện bằng việc gắn hệ token economy với các kênh truyền thông trực tuyến. Mỗi token sẽ được đổi thành lợi ích truyền thông, vốn gần như không giới hạn và ngược lại chính nhờ khả năng mở rộng của token economy mà ảnh hưởng của mạng lưới truyền thông trực tuyến lại phát triển (Đây có lẽ mới là con bài tẩy của mạng xã hội mới ra mắt).

Ở góc độ khác, khi triển khai rộng rãi token economy chắc chắn sẽ có nhiều tranh cãi về cơ chế tính điểm token.Nếu một hệ thống token economy tập trung không sớm công khai cách tính điểm token sẽ sớm bị ngập trong những phản đối và sự bất mãn. Những phản ứng này lâu dần sẽ có thể huỷ hoại hệ thống. Ở khía cạnh này, public blockchain với mã nguồn công khai là nền tảng tuyệt vời để giảm thiểu những tranh cãi về lợi ích token. Còn nhiều kỹ thuật và thủ thuật khác nữa mà các chuyên gia thiết kế có thể áp dụng để giúp hệ thống token economy phát triển lan toả ra toàn xã hội. Nhưng lan toả đó có thực sự bền vững hay không lại phụ thuộc vào khả năng đem lại lợi ích cho số đông của một hệ thống token economy.