Cơ hội, thách thức đối với người lao động và tổ chức Công đoàn Việt Nam đang đến trong bối cảnh đất nước đang hội nhập ngày càng sâu rộng. Trong ảnh, các cảng biển, sân bay sẽ là những cửa ngõ hội nhập. Ảnh cafebiz.vn

Cơ hội, thách thức đối với người lao động và tổ chức Công đoàn Việt Nam ở lĩnh vực đời sống, việc làm khá rõ nét. Trước hết, quyền lợi của NLĐ sẽ được quan tâm đầy đủ, sâu sát hơn. Đây là một trong những vấn đề chính trong vòng đàm phán cuối cùng của Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) trước khi ký kết. Việt Nam cần xây dựng, hoàn thiện khung pháp lý và hệ thống quan hệ lao động, phục vụ nhu cầu của NLĐ, doanh nghiệp và xã hội, hướng tới ổn định về chính trị, thịnh vượng chung.

NLĐ Việt Nam sẽ có nhiều cơ hội việc làm, lựa chọn nghề nghiệp, điều kiện lao động, thu nhập, đời sống được nâng cao hơn, được bảo vệ và bình đẳng với NLĐ các quốc gia khác. Để tận dụng những cơ hội CPTPP mang lại, lực lượng lao động của Việt Nam cần được đào tạo để có kỹ năng nghề, công nghệ thông tin, đặc biệt khi vào giai đoạn công nghiệp 4.0. Nếu không đáp ứng được yêu cầu, nguy cơ không có việc làm, thất nghiệp của NLĐ là rất lớn, luôn có thể đến với cá nhân, nhóm người, thậm chí cả doanh nghiệp.

Việt Nam hiện phải đối diện với không ít bất lợi do hàng hóa các nước, đặc biệt là hàng tiêu dùng nhập khẩu với số lượng ngày càng lớn, đa dạng, chiếm ưu thế về chất lượng, giá cả chiếm lĩnh thị trường nội địa, làm cho doanh nghiệp trong nước gặp nhiều khó khăn, buộc phải thực hiện tái cơ cấu, sắp xếp, thu hẹp sản xuất, lao động bị mất việc làm…

Tuy đã có những quy định cụ thể về tiền lương tối thiểu, thời gian làm việc và ATVSLĐ, lao động trẻ em, bảo vệ môi trường… nhưng thực tế những chuẩn mực này đang bị vi phạm ở không ít doanh nghiệp. Điều này dẫn tới việc chúng ta sẽ không được hưởng mức thuế nhập khẩu (0%) từ các nước thành viên nếu không đáp ứng được các tiêu chuẩn theo yêu cầu.

Hiện NLĐ tìm việc làm không dễ dàng. Tại nhiều doanh nghiệp, NLĐ có nhu cầu được làm thêm nhiều giờ, tăng ca để tăng thu nhập; dẫn đến NLĐ bất chấp sức khỏe của mình, đồng ý thỏa thuận với người sử dụng lao động tự nguyện làm thêm giờ vượt quá khả năng tái tạo sức lao động, để có thêm thu nhập và cơ hội được làm việc tại doanh nghiệp…

Tham gia vào các FTA thế hệ mới, trong tương lai gần Công đoàn Việt Nam có thể sẽ phải cạnh tranh với các tổ chức đại diện khác của NLĐ. Vấn đề cạnh tranh và thu hút đoàn viên công đoàn tất yếu sẽ xảy ra. Công đoàn Việt Nam sẽ gặp khó khăn trong việc thành lập CĐCS và phát triển đoàn viên, nguồn lực đảm bảo cho hoạt động sẽ bị chia sẻ và giảm sút, môi trường hoạt động công đoàn cũng thay đổi lớn do quan hệ lao động diễn biến phức tạp.

Cơ hội, thách thức đối với người lao động và tổ chức Công đoàn Việt Nam trong hội nhập là nhiều và lớn; với những doanh nghiệp nhanh nhạy, chủ động nắm bắt thì đây là một cơ hội tuyệt vời. Trong ảnh, một góc dây chuyền sản xuất ô tô của Nhà máy Vinfast. Ảnh xehay.vn

Công đoàn Việt Nam hiện có nhiều ưu thế nhưng cũng có nhiều bất cập về mô hình tổ chức; hoạt động mang tính hành chính, tổ chức phong trào thuần túy, bề nổi, chậm thích ứng với tình hình mới. CĐCS có quá nhiều nhiệm vụ; ngoài việc triển khai nghị quyết, kế hoạch của cấp trên, còn phải tổ chức những hoạt động của địa phương, doanh nghiệp, trong đó khá nhiều việc không nằm trong chức năng nhiệm vụ của công đoàn. Thực tế, phần lớn CĐCS chỉ tập trung vào các hoạt động văn hóa văn nghệ, thể dục thể thao, tham quan, hiếu hỷ, phong trào bề nổi, các hoạt động chính trị theo chỉ đạo của cấp trên. Trong khi vận hành kinh tế thị trường, quan hệ lao động phức tạp rất cần công đoàn đại diện bảo vệ NLĐ trong lĩnh vực luật pháp, giải quyết tranh chấp, thương lượng, hòa giải... Khi tổ chức đại diện khác của NLĐ được thành lập chỉ tập trung vào mục đích, nhiệm vụ chính là đại diện bảo vệ NLĐ thì dễ lôi cuốn NLĐ. Nếu không đổi mới nội dung phương thức hoạt động công đoàn ở cơ sở, Công đoàn Việt Nam sẽ không được NLĐ tham gia, ủng hộ ngay từ cấp cơ sở.

Một bộ phận cán bộ công đoàn hiện nay còn nặng tư tưởng bao cấp, trình độ non yếu, trì trệ, bảo thủ không phù hợp với kinh tế thị trường và sự phát triển khoa học công nghệ. Hạn chế của công tác cán bộ sẽ là những thách thức khi cuộc cạnh tranh đến gần, tự NLĐ lựa chọn “thủ lĩnh” của mình. Ngay từ bây giờ rất cần những cán bộ bản lĩnh, trình độ, uy tín tham gia lãnh đạo công đoàn, nhất là ở cơ sở.

Muốn vượt qua những thách thức về rào cản thương mại và lao động trong bối cảnh hội nhập quốc tế, theo chúng tôi, cần chú trọng một số giải pháp cơ bản sau:

Giải pháp vượt qua các rào cản thương mại

Thứ nhất, tiếp tục hoàn thiện hệ thống pháp luật đáp ứng yêu cầu của kinh tế thị trường hiện đại, hội nhập quốc tế. Đặc biệt, cần nhanh chóng rà soát, sửa đổi, bổ sung hoàn thiện khung khổ pháp lý cho phù hợp với điều kiện áp dụng hiện hành, cũng như chưa tương thích với các cam kết trong FTA thế hệ mới, nhất là Luật Thương mại.

Thứ hai, cần thiết lập cơ chế chung, thống nhất như: Rà soát hệ thống pháp luật để điều chỉnh đồng bộ pháp luật, kiểm soát tiến độ, hiệu quả điều chỉnh pháp luật theo cam kết… Cách thức vận hành của thiết chế này cũng cần được thiết kế phù hợp để đảm bảo khả năng chỉ đạo thống nhất việc thực thi trên thực tế.

Cơ hội, thách thức đối với người lao động và tổ chức Công đoàn Việt Nam trong bối cảnh hội nhập đòi hỏi công đoàn phải quyết liệt đổi mới hoạt động. Ảnh: Lãnh đạo Liên đoàn Lao động tỉnh Bình Phước, huyện Bù Gia Mập tặng nhà Mái ấm công đoàn cho đoàn viên có hoàn cảnh khó khăn. Ảnh baobinhphuoc.com.vn

Thứ ba, tăng cường tuyên truyền, phổ biến thông tin thông qua nhiều hình thức về các FTA thế hệ mới mà Việt Nam đang tham gia, đặc biệt là với doanh nghiệp nhỏ và vừa. Tổ chức tập huấn cho các cán bộ thuộc cơ quan quản lý nhà nước các cấp và cộng đồng doanh nghiệp về các cam kết cụ thể có liên quan, bảo đảm họ hiểu rõ, hiểu đúng, từ đó thực thi các hiệp định FTA thế hệ mới đầy đủ, hiệu quả.

Thứ tư, hoàn thiện các chính sách đầu tư nhằm phát triển thị trường xuất nhập khẩu hàng hóa; tăng cường đầu tư và hoàn thiện các chính sách nhằm đẩy mạnh và đổi mới công tác xúc tiến thương mại và đầu tư.

Giải pháp vượt qua các thách thức trong lĩnh vực lao động

Một là, hoàn thiện thể chế đối với tổ chức Công đoàn và các tổ chức của NLĐ tại doanh nghiệp. Tiếp tục hoàn thiện hệ thống pháp luật nhằm điều chỉnh các quan hệ lao động, tiêu chuẩn lao động phù hợp với các tiêu chuẩn, cam kết, công ước quốc tế mà Việt Nam đã tham gia.

Hai là, doanh nghiệp cần thay đổi tư duy, phải tuân thủ triệt để quy định pháp luật để tránh bị điều tra, bị kiện, bị xử phạt, đầu tư nâng cao các yêu cầu về ATVSLĐ, tiền lương; phát triển văn hóa doanh nghiệp để được tham gia vào chuỗi cung ứng xuất khẩu khu vực và quốc tế. Bảo đảm cuộc sống của NLĐ để họ tin tưởng, nỗ lực cống hiến, nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm, có thu nhập ổn định, gắn bó với doanh nghiệp.

Ba là, nâng cao vai trò của tổ chức đoàn thể trong lĩnh vực lao động và trong đời sống xã hội; tạo điều kiện để tổ chức đại diện NSDLĐ độc lập thực sự, không bị phụ thuộc vào Nhà nước. Tương tự, tổ chức CĐCS, công đoàn ngành phải được hoạt động độc lập có hiệu quả, không phụ thuộc vào NSDLĐ, thực hiện được chức năng bảo vệ và đại diện quyền, lợi ích hợp pháp, chính đáng của NLĐ.