Làm việc ngoài trời được cho là một trong các yếu tố có hại cho NLD làng nghề. (Ảnh Đại Đoàn Kết).

Nhận thức về các yếu tố nguy hiểm, có hại

Việc nhận diện các yếu tố nguy hiểm, độc hại tại nơi làm việc hiện hầu như chưa được người sử dụng lao động (NSDLĐ) và NLĐ quan tâm đúng mức, dẫn đến chưa áp dụng các biện pháp phòng ngừa phù hợp để bảo vệ an toàn và sức khỏe cho NLĐ.

Rất ít NLĐ có thể nhận diện được hết yếu tố nguy hiểm, có hại tại nơi họ làm việc, như tiếng ồn ở làng hương Cao Thôn (Bảo Khê, TP. Hưng Yên), hay yếu tố hóa chất (hơi khí độc, dung môi, thuốc tẩy…) được sử dụng tại nhiều cơ sở sản xuất thuộc làng tái chế phế liệu Phan Bôi (Dị Sử, Mỹ Hào)...

Bụi và tư thế làm việc gò bó là hai yếu tố nổi bật nhất được NLĐ nhận biết tại nơi làm việc. Những yếu tố khác bao gồm mang vác vật nặng, làm việc ngoài trời, làm việc với ở nhiệt độ cao với máy móc, thiết bị nguy hiểm… Bên cạnh đó, do yếu tố có hại và nguy hiểm giữa các làng khác nhau, nhận thức về các yếu tố này của NLĐ tại sáu làng vì thế cũng có có sự khác biệt:

Mặc dù nhận biết được những yếu tố nguy hiểm, có hại nêu trên, phần lớn NLĐ vẫn tiếp tục làm việc mà không thực hiện các giải pháp xử lý và kiểm soát nào. Điều này cho thấy sự hạn chế trong kiến thức cũng như kỹ năng của NLĐ trong việc xử lý các yếu tố nguy hiểm, có hại và thực hiện các biện pháp phòng ngừa thích hợp.

Tình hình chấn thương của NLĐ tại các làng nghề

Gần một nửa NLĐ tham gia khảo sát từng bị ít nhất một lần chấn thương trong quá trình làm việc, nhiều người gặp chấn thương rất thường xuyên (từ 4 lần/tuần trở lên), đặc biệt ở làng miến dong, tái chế chì và đúc đồng. Trong 6 làng nghề, làng chì Đông Mai (Chỉ Đạo, Văn Lâm) và làng miến dong Lại Trạch (Yên Phú, Yên Mỹ) là 2 làng nghề có tỷ lệ chấn thương cao nhất (lần lượt là 84,6% và 86,7%).

Tỷ lệ chấn thương ở nam cao hơn nữ, tương tự với kết quả trong báo cáo tai nạn lao động (TNLĐ) năm 2017 đối với nhóm không có hợp đồng lao động do Bộ LĐ-TB&XH công bố; ở NLĐ trẻ cao hơn NLĐ trưởng thành, đặc biệt là NLĐ trẻ tại làng mộcThuần Mỹ (NLĐ trẻ: 63,6% cao hơn hẳn NLĐ trưởng thành: 43,6%); ở nhóm làng nghề thủ công cao hơn nhóm làng nghề tái chế (52,8% và 42,6%).

Loại chấn thương thường gặp ở mỗi làng khác nhau, đa số là chấn thương ngoài da hoặc chấn thương vùng mắt, song có nhiều trường hợp bị bỏng, bị cụt ngón do bị máy móc cuốn, kẹp hoặc chấn thương xương, khớp, thậm chí có trường hợp đã tử vong do điện giật. Đối với các loại chấn thương này, nhóm NLĐ trẻ có tỉ lệ cao hơn NLĐ trưởng thành, thể hiện rõ ở làng mộc Thuần Mỹ với chấn thương mắt (14,3% và 0%); trật khớp/bong gân (28,6% và 5,9%), chấn thương ngoài da (100% và 94,1%). Phần lớn những chấn thương nêu trên có thể phòng tránh được bằng việc áp dụng các biện pháp ATVSLĐ thích hợp.

Bệnh liên quan đến công việc của NLĐ tại các làng nghề

Cơ xương khớp, bệnh hô hấp, bệnh liên quan tới thần kinh là những bệnh phổ biến ở lao động làng nghề. NLĐ lớn tuổi được cho là có tỉ lệ mắc bệnh cao hơn lao động trẻ.

Bệnh mãn tính: Hơn 1/3 NLĐ mắc bệnh mãn tính, và hầu hết mắc sau khi vào làm việc tại các cơ sở sản xuất hiện tại, phổ biến nhất là bệnh về cơ xương khớp (làng chì Đông Mai, làng đồng Lộng Thượng, làng gỗ Thuần Mỹ và làng miến Cao Thôn). NLĐ còn mắc bệnh viêm xoang (làng mộc Thuần Mỹ) và các bệnh về tiêu hóa. NLĐ trưởng thành có tỷ lệ mắc bệnh cao (38,4%) hơn NLĐ trẻ (13,3%).

Mỗi làng nghề có các bệnh đặc trưng, liên quan đến các yếu tố có hại và đặc điểm lao động của làng đó. Các yếu tố liên quan đến bệnh mạn tính, bao gồm: Nhóm tuổi (nhóm NLĐ trưởng thành gấp 4,1 lần NLĐ trẻ) và thâm niên trong nghề (NLĐ có thâm niên trên 5 năm gấp 4,3 lần nhóm thâm niên từ 5 năm trở xuống). Kết quả này gợi ý rằng, các hoạt động can thiệp cần áp dụng đối với NLĐ làng nghề càng sớm càng tốt nhằm phòng tránh các bệnh liên quan tới công việc nói chung, bệnh mãn tính nói riêng.

Các triệu chứng sau ngày làm việc: Nhóm triệu chứng liên quan tới các bệnh cơ xương khớp, thần kinh, tai mũi họng là nhóm có tỷ lệ NLĐ mắc cao ở hầu hết các làng. Riêng làng chì Đông Mai, ngoài 3 nhóm triệu chứng trên, còn các triệu chứng về mắt và bệnh ngoài da. Các triệu chứng bệnh này đều có thể được kiểm soát, thậm chí ngăn ngừa hoàn toàn bằng các giải pháp quản lý ATVSLĐ thích hợp.

Nghiên cứu cũng cho thấy không có sự khác biệt rõ rệt giữa nhóm lao động trẻ và lao động trưởng thành về các triệu chứng gặp phải sau ngày làm việc. Cho thấy cả hai nhóm lao động này đều cần được quan tâm trong công tác chăm sóc sức khỏe, cần kết hợp các giải pháp chung và giải pháp riêng cho từng nhóm do sự khác biệt về thể chất, sự khác biệt về tuổi, về tình trạng dễ bị tổn thương, tình trạng mắc bệnh mãn tính, và sức khỏe tâm thần.

Các yếu tố liên quan đến bệnh cơ xương khớp gồm: Thời gian làm việc (nhóm làm trên 8 giờ gấp 2,4 lần từ 8 giờ trở xuống); thâm niên nghề (từ 5 năm trở lên gấp 4 lần nhóm còn lại); làm việc ca đêm (nhóm thường xuyên làm đêm gấp 3,6 lần nhóm còn lại); nhóm làng nghề (làng thủ công gấp 4 lần làng tái chế); mang vác vật nặng hoặc tư thế làm việc gò bó (nhóm thường xuyên gấp 2,5 lần nhóm còn lại). Kết quả này giúp phân loại nhóm lao động cần được can thiệp bằng các giải pháp chuyên sâu nhằm phòng bệnh cơ xương khớp.

Chấn thương mắt do tai nạn lao động. (Ảnh ĐH Y Khoa Phạm Ngọc Thạch).

Công tác phòng ngừa chấn thương và bệnh liên quan đến công việc

Tỉ lệ NLĐ được tập huấn ATVSLĐ và khám sức khỏe định kỳ khá thấp. Hiểu biết về mối nguy hóa chất còn nhiều hạn chế. NLĐ mong muốn được thông tin tốt hơn về các yếu tố nguy hiểm, có hại và các biện pháp phòng ngừa cũng như xử lý sự cố.

75,3% NLĐ tham gia nghiên cứu chưa được tập huấn ATVSLĐ nhưng tỷ lệ NLĐ nhận biết cơ bản về an toàn máy móc, an toàn điện, phòng chống cháy nổ khá cao, lần lượt là 78,9%; 72,3%; 52,1%. Rất nhiều NLĐ cũng muốn tìm hiểu thông tin về các yếu tố nguy hiểm, có hại tại nơi làm việc và các biện pháp phòng ngừa, cách sơ cứu, cấp cứu và các nội dung về ATVSLĐ khác.

Tuy nhiên, nghiên cứu cho thấy NLĐ thiếu các kiến thức liên quan tới sử dụng và phơi nhiễm hóa chất có hại.

Nhận thức về ATVSLĐ của nhóm NLĐ trẻ tốt hơn (85,5%) nhóm NLĐ trưởng thành (67,7%); ở làng Đông Mai, Lộng Thượng, Cao Thôn, Lại Trạch, NLĐ có nhu cầu tìm hiểu cao về các yếu tố nguy hiểm và các biện pháp phòng ngừa (83,3%, 75,4%, 70,6% và 91,7%); làng Phan Bôi là cách sơ cứu, cấp cứu (65,2%); làng Thuần Mỹ là nội quy ATVSLĐ (85,2%).

Tỷ lệ NLĐ được khám sức khỏe định kỳ khá thấp (30,6%), phần lớn là do họ tự chi trả (96,2%). Hầu hết NLĐ không sử dụng trang thiết bị bảo vệ cá nhân trong quá trình làm việc. Khẩu trang được sử dụng khá nhiều (93,4%), nhưng chỉ có 63,1% sử dụng hằng ngày.

Trên cơ sở kết quả khảo sát, nhóm nghiên cứu cũng đưa ra một số khuyến nghị, giải pháp với các cơ quan chức năng, nhằm cải thiện điều kiện lao động cho NLĐ tại các làng nghề, về hệ thống quản lý thông tin dữ liệu ATVSLĐ khu vực làng nghề; chính sách về ATVSLĐ cho khu vực làng nghề; nâng cao nhận thức và năng lực của các cấp chính quyền, cơ quan quản lý và nhận thức, năng lực của NSDLĐ, NLĐ làng nghề.