Bàn thờ cúng Thần Tài - Ông Địa là hình ảnh rất quen thuộc ở Việt Nam, nhất là đối với các hộ kinh doanh. Ảnh: shac.vn

Thần Tài - Ông Địa là một cặp thờ, mỗi vị đại diện cho 5 người. Về Thần Tài có: Hắc Thần Tài, Thanh Thần Tài, Bạch Thần Tài, Xích Thần Tài và Hoàng Thần tài là vị chủ chốt. Ông Địa có: Đông phương Thanh Đế, Tây phương Bạch Đế, Nam phương Xích Đế, Bắc phương Hắc Đế và Trung ương Huỳnh Đế. Về hình thức bên ngoài, Ông Địa thường bụng phệ, người trắng nõn, để ngực trần, đầu quấn khăn, tay cầm quạt và hay có con cọp đi theo. Cần phân biệt Ông Địa của Việt Nam và Phật Di Lặc. Phật Di Lặc mang bao bố hay cười tươi, có đồng tử đi theo. Thần Tài thường tay cầm cục vàng (kim ngân lượng) hoặc bạc, đội mũ mão, trang phục nghiêm chỉnh hơn Ông Địa.

Nếu như Thần Tài người ta cúng hoa quả thì trái lại Thổ Địa lại cúng chuối xiêm, thuốc lá hay cà phê. Người Hoa kính trọng và khấn vái Thần Tài nhiều, trái lại người Việt luôn khấn vái Ông Địa. Vào ngày Tết, vai trò của Thần Tài càng được xem trọng hơn. Người ta lo trang hoàng nhà cửa, sửa soạn cho ông sạch sẽ, nếu vị thần này đã quá cũ hay bị hư hỏng thì sẽ thỉnh vị mới về; bàn thờ cũ cũng được thay thế bàn thờ mới. Mọi người tin rằng năm mới, mọi thứ đều ngăn nắp và bàn thờ Thần Tài có sạch sẽ thì làm ăn mới phát tài.

Bàn thờ thờ Thần Tài - Ông Địa khá đặc trưng ở Nam Bộ. Ảnh baotintuc.vn

Cấu trúc bàn thờ Thần Tài - Ông Địa đúng cách là phía trên có dán một tấm bài vị màu đỏ được viết bằng mực nhũ kim với nội dung “Ngũ phương Ngũ thổ Long thần, Tiền hậu địa Chúa Tài thần”. Theo hướng từ bàn thờ nhìn ra, bên phải là ông Thần Tài, bên trái là Ông Địa. Ở giữa hai ông là một hũ gạo, một hũ muối và một hũ nước đầy, 3 hũ này chỉ đến cuối năm mới thay. Giữa bàn thờ là một bát nhang, bát nhang này khi bốc phải chọn ngày và theo một số thủ tục nhất định. Để tránh động bát nhang khi lau chùi bàn thờ, nguời ta dùng keo 502 dán chết bát nhang xuống bàn thờ. Khi đang làm ăn tốt mà xê dịch bát nhang gọi là bị “động bát nhang”, mọi chuyện trở nên trục trặc.

Theo nguyên lý ” Đông Bình - Tây Quả ”, lọ hoa bên tay trái thường cắm hoa hồng, hoa cúc, hoa đồng tiền… đĩa trái cây bên tay phải thường sắp ngũ quả. Nên xếp 5 chén nước thành hình chữ thập, tượng trưng cho ngũ phương và cũng là tương trưng cho Ngũ Hành phát sinh phát triển. Cúng 5 chén nước chứ không phải 3 chén cũng vì tượng trưng cho 5 ông Thần Tài và 5 Ông Địa đã nói ở trên.

Ông Cóc (hình tượng rất đặc trưng văn hóa Việt) để bên phải. Ngoài cùng trên mặt đất, người ta thường chọn một tô sứ đẹp, nông lòng, đổ đầy nước và ngắt những bông hoa trải trên mặt nước (làm Minh Đường Tụ Thủy) - một cách giữ tiền bạc khỏi trôi đi. Trong miền Nam, khi cúng Thần Tài - Ông Địa, thường cúng kèm theo một đĩa tỏi có 5 củ tươi nguyên hoặc cả một bó tỏi. Người ta quan niệm tỏi giúp cho ông Địa có phương tiện để bài trừ “các đạo chích vong binh” ám muội vì người âm cũng có người tốt kẻ xấu như người dương vậy.

Cách bài trí bàn thờ Thần Tài - Ông Địa đúng cách. Ảnh dothocungviet.com

Trên nóc bàn thờ Thần Tài - Ông Địa, người ta thường đặt tượng của Di Lặc Phật Vương hay các câu chú Phạn tự (tượng trưng cho cơ quan chủ quản các Thần). Mục đích là để có sự quản lý, không cho các vị Thần làm điều sai trái.

Thổ Công hay Thổ Địa là một vị thần trong tín ngưỡng Việt Nam cai quản một vùng đất đai. Sống ở đâu thì có Thổ Công ở đó (đất có Thổ Công, sông có Hà Bá). Thông thường, mỗi khi làm việc có đụng chạm đến đất đai như: xây cất, đào ao, đào giếng, mở vườn, mở ruộng, đào huyệt... thì người Việt đều phải cúng vị thần này. Do ngày xưa, nông nghiệp chiếm vai trò quan trọng trong lịch sử nên đất đai cùng các loại nông phẩm từ đất sinh ra là thứ của cải, tài sản chủ yếu ngày xưa nên thần Đất cũng là 1 Thần Tài. Mặt khác, thần Đất có công năng Thần Tài là do thuyết ngũ hành tương sinh: Thổ sinh Kim (đất sinh vàng bạc)… Có lẽ vì lý do đó mà đến tận bây giờ, Thần Tài và Ông Địa (Thổ Địa) vẫn cứ được thờ chung như một cặp đôi bất khả phân li ở khắp nơi.

Hình ảnh Thần Tài dát vàng vô cùng quen thuộc với người Việt. Ảnh danviet.vn

Thờ cúng Thần Tài - Ông Địa cần lưu ý: Thứ nhất, tuy bàn thờ thờ các ông để dưới đất, nhưng các vị này rất ưa chuộng sự sạch sẽ, sáng sủa. Vì vậy, trong quá trình thờ cúng, nên giữ cho các vị này luôn sạch sẽ bằng cách tắm rửa thường xuyên. Khi trời mưa to, phải bê Thần Tài, Ông Địa, Ông Cóc cho vào một cái thau sạch và để tắm mưa ngoài trời độ 15phút. Sau đó mang vào lau khô, xịt nước thơm và thắp hương xin.

Thứ hai, khi cúng Thần Tài - Ông Địa, người ta thường cúng nhiều thứ, nhưng các vị này thích nhất là đồ ngọt. Ở Sài Gòn, khi mua tiền giấy cúng riêng Thần Tài - Ông Địa, người ta đã làm sẵn cả một bộ, trong đó có tiền Quý Nhân (Âm và Dương, tức là những tờ giấy gập đôi màu đỏ có đục những hình Thần Tài khắp bề mặt). Thứ tiền này không có bán ở miền Bắc. Thứ ba, khi mới lập bàn thờ, nên thắp nhang liên tục trong 100 ngày để bàn thờ tụ khí. Tuyệt đối không vì sợ tốn điện mà tắt đèn trên bàn thờ, vì những ngọn đèn đó giống như những ngọn hải đăng dẫn đường cho các vị giáng trần. Trong 100 ngày, mỗi sáng chỉ cần thay nước và thắp một nén nhang. Những lúc cần cầu xin điều gì thì thắp 3 nén cắm theo hàng ngang. Những ngày Rằm, mùng Một, lễ, Tết thắp 5 nén theo hình chữ thập. Nên chọn loại nhang cuốn tàn (giữ được tàn), sau một thời gian sẽ có bát nhang rất đẹp và tụ khí rất tốt. Chỉ đến ngày 23 tháng Chạp mới rút chân nhang (khi bát nhang quá đầy chân nhang) và đem hóa cùng tiền giấy. Khi hóa xong nhớ đổ một chút rượu vào đám tro. Cuối cùng, không để hoa, lá héo úa trên bàn thờ, vì người ta quan niệm khi đó làm ăn sẽ không tốt cho gia chủ.