Hiện tại hầu hết các ngân hàng thương mại Việt Nam đều đã ký hợp đồng độc quyền phân phối cho các hãng bảo hiểm. Nguồn thu theo đó tăng lên, đi cùng với áp lực thực hiện hợp đồng. Một số ngân hàng chưa ký độc quyền và xem đó như "của để dành" trong một thị trường ngày càng mở rộng.

Ngân hàng sẽ trở thành nhà bán bảo hiểm chủ lực?

Phân phối bảo hiểm qua ngân hàng (bancassurance) không phải là một nghiệp vụ mới của các ngân hàng Việt Nam. Bancassurance là sự kết hợp của “Ngân hàng - Bank” và “Bảo hiểm - Assurance”, trong đó, các ngân hàng sẽ cung cấp các sản phẩm bảo hiểm cho khách hàng thông qua mạng lưới chi nhánh và phòng giao dịch của mình.

Khoảng chục năm trở lại đây, hoạt động bancassurance tại Việt Nam chứng kiến sự phát triển mạnh mẽ với mức tăng trưởng đáng kinh ngạc ngay cả những giai đoạn nền kinh tế khó khăn.

Theo Cục Quản lý, giám sát bảo hiểm (Bộ Tài chính), nửa đầu năm 2022, doanh thu phí bảo hiểm qua kênh bancassurance của doanh nghiệp bảo hiểm đã chiếm tới 41% tổng doanh thu khai thác mới. Tỷ lệ này còn được dự báo sẽ sớm đạt 50% trong vài năm tới, giúp ngân hàng vượt qua các đại lý trở thành kênh phân phối chủ lực cho các công ty bảo hiểm.

Việc bắt tay hợp tác này đôi bên cùng có lợi. Doanh nghiệp bảo hiểm có thể tận dụng tệp khách hàng lớn từ ngân hàng, hệ thống điểm giao dịch trải rộng cả nước, qua đó giảm thiểu chi phí mở rộng, tìm kiếm khách hàng mới; trong khi về phần mình, các ngân hàng tăng được nguồn thu ngoài lãi, giảm bớt phụ thuộc vào tín dụng và thúc đẩy chiến lược ngân hàng bán lẻ.

Thông thường, khi hợp tác bán chéo, các nhà băng sẽ có thêm hai khoản thu nhập lớn từ công ty bảo hiểm.

Một là khoản thu do được quyền khai thác cơ sở khách hàng và mạng lưới chi nhánh hiện có của ngân hàng. Đây là các khoản thu nhập cố định, giá trị tùy thuộc vào quy mô, uy tín của ngân hàng.

Hai là khoản phí thu được khi ngân hàng bán được các hợp đồng bảo hiểm.

Theo đó, với việc bắt tay bán chéo sản phẩm, doanh thu của các ngân hàng liên tục được cải thiện trong những năm qua.

Ngân hàng Quân đội (MB) là một ví dụ. Nhờ việc sở hữu tới 2 công ty bảo hiểm là Tổng công ty cổ phần Bảo hiểm Quân đội (MIC) và Công ty TNHH Bảo hiểm Nhân thọ MB Ageas (MBAL) trong cả hai phân khúc nhân thọ và phi nhân thọ, doanh thu từ mảng bancassurance của MB đã có sự tăng trưởng vượt bậc.

Nguồn: BCTC của các ngân hàng.

Báo cáo tài chính hợp nhất cho thấy, doanh thu từ bancassurance của MB đã tăng trưởng mạnh từ mức 2.866 tỷ đồng trong năm 2018 lên tới 10.185 tỷ đồng khi kết thúc năm 2022, tương đương mức tăng tới 3,5 lần chỉ trong quãng thời gian 5 năm.

Doanh thu từ kinh doanh và dịch vụ bảo hiểm hiện đã chiếm tới 71,5% tổng doanh thu từ hoạt động dịch vụ của nhà băng này.

Trong khi đó, với việc ký thỏa thuận hợp tác độc quyền phân phối bảo hiểm qua ngân hàng với AIA Việt Nam, Ngân hàng Việt Nam Thịnh Vượng (VPBank) đã thu về 3.354 tỷ đồng doanh thu từ hoạt động kinh doanh và dịch vụ bảo hiểm trong năm qua, chiếm tới hơn 57% tổng doanh thu từ hoạt động dịch vụ của ngân hàng.

Tại Ngân hàng Kỹ thương (Techcombank), sau khi chính thức ký kết thỏa thuận 15 năm hợp tác với Manulife Việt Nam từ năm 2017, doanh thu từ hoạt động bancassurance cũng liên tục tăng trưởng mạnh.

Chỉ tính riêng trong năm 2022, dịch vụ hợp tác bảo hiểm đã mang về cho Techcombank số tiền 1.751 tỷ đồng, tăng 12,4% so với năm 2021 và chiếm 16,2% tổng doanh thu phí dịch vụ của ngân hàng.

Tương tự, tại một loạt các thành viên khác như VIB, TPBank hay SeABank, doanh thu từ bancassurance cũng liên tục tăng trưởng mạnh, chiếm tỷ trọng lớn trong tổng doanh thu phí dịch vụ của ngân hàng.

Đối với khối ngân hàng quốc doanh, mặc dù doanh số không được thể hiện chi tiết trên thuyết minh báo cáo tài chính, nhưng những thông tin được “hé lộ” từ hợp đồng ký kết phần nào cho thấy những con số “khủng” mà mảng này mang về cho các nhà băng.

Đầu năm 2020, Ngân hàng Ngoại thương (Vietcombank) hợp tác với FWD với thỏa thuận hợp tác độc quyền phân phối trong thời hạn 15 năm. Riêng phần phí trả trước cho thương vụ này được ước tính mang về cho Vietcombank tới 400 triệu USD, tương đương khoảng 9.300 tỷ đồng.

Cùng năm, Manulife Việt Nam và Ngân hàng Công thương (VietinBank) chính thức ký kết thoả thuận hợp tác độc quyền 16 năm phân phối bảo hiểm nhân thọ qua hệ thống mạng lưới của VietinBank.

Cả hai bên đều không tiết lộ mức phí trả trước cho hợp đồng này. Nhưng theo Bloomberg, thỏa thuận bancassurance giữa VietinBank và Manulife có thể được định giá vài trăm triệu USD. Tại ĐHCĐ năm 2022, ông Trần Minh Bình, Chủ tịch HĐQT VietinBank, cho biết ngân hàng đặt mục tiêu doanh số bancassurance 1.000 tỷ đồng trong năm 2022.

Tránh tình trạng "tham bát bỏ mâm"

Nền kinh tế phát triển, thu nhập bình quân người dân tăng lên, nhu cầu các sản phẩm dịch vụ tài chính tăng theo, trong đó có bảo hiểm. Động lực tự thân này một phần thúc đẩy cho bancassurance tại Việt Nam.

Thứ hai, sát sườn hơn với hoạt động của các ngân hàng thương mại, chiến lược bán lẻ được thúc đẩy nhanh chóng những năm vừa qua có mối liên hệ trực tiếp với bancassurance.

Cụ thể, nhu cầu vay mua nhà, đặc biệt với vay mua xe ô tô tại các ngân hàng thường đi kèm với tích hợp gần như "bắt buộc" với sản phẩm bảo hiểm. Tại một số ngân hàng cổ phần, doanh số bancassurance ở top đầu cũng đồng nghĩa với khẩu vị bán lẻ hàng đầu trên thị trường (về cho vay mua nhà, mua xe...), và điều này không ngẫy nhiên.

Mảnh đất bancassurance màu mỡ mang lại những mùa vàng lợi nhuận lớn cho các ngân hàng những năm qua, cũng như triển vọng còn lớn phía trước khi tỷ lệ người dân mua bảo hiểm tại Việt Nam còn thấp so với nhiều thị trường trên thế giới.

Thế nhưng, cũng cả chục năm qua, rất nhiều giai đoạn những phát sinh, "hình ảnh xấu xí" về bancassurance tại Việt Nam lại nổi lên. Không lâu, ngay khi Ngân hàng Nhà nước công bố đường dây nóng liên quan, đã có cả trăm cuộc gọi phản ánh của khách hàng; hay tại một đầu mối cơ quan quản lý ở phía Nam, bức xúc và phản ánh, khiếu nại bởi bancassurance gửi về nhiều chỉ sau phát sinh về trái phiếu doanh nghiệp...

Như trên, đã nhiều năm, đã có rất nhiều phản ánh và bức xúc, Chính phủ và Ngân hàng Nhà nước cũng đã nhiều lần chỉ đạo chấn chỉnh, nhưng bất cập ở bancassurance vẫn tồn tại, làm ảnh hưởng tiêu cực đến một lĩnh vực vốn là nhân văn, chuyên nghiệp và phản ánh sự thịnh vượng trong đời sống người dân, cũng như làm xấu hình ảnh của hệ thống ngân hàng Việt Nam.

Tại một hội nghị đại lý vừa qua, đại diện lãnh đạo một ngân hàng cấp địa phương cũng bức xúc mà nói rằng, đại ý trước đây người dân và khách hàng vẫn trân trọng và gọi các ngân hàng thương mại là "ông, bà", nhưng giờ có những lúc bị gọi bằng cách không còn như vậy nữa..., mà một trong những nguyên do là bất cập, phát sinh tiêu cực có phần ở bancassurance gây ảnh hưởng hình ảnh chung.

Cũng tại cuộc họp trên, nhiều ý kiến cho rằng do việc áp chỉ tiêu cao (KPI), chạy đua doanh số và lợi nhuận khiến bancassurance có phần bị ép buộc, bị biến tướng hoặc thiếu minh bạch, thiếu toàn diện trong tư vấn và cung cấp dịch vụ cho khách hàng...

Có ý kiến còn quan ngại thêm, cán bộ ngân hàng vì chịu áp lực KPI, tìm mọi cách hoàn thành chỉ tiêu mà dẫn đến lơ là nghiệp vụ ngân hàng, lơ là cả việc uy tín và thương hiệu của ngân hàng mình có thể bị ảnh hưởng tiêu cực.

Ngược lại, cũng theo ý kiến đánh giá tại hội nghị trên, các nhà bằng nhìn chung vẫn chưa chú trọng, chưa thực sự đầu tư cho truyền thông về giá trị, lợi ích từ bancassurance, đặc biệt ở các giá trị thực tế đã và đang đồng hành, chi trả quyền lợi cho khách hàng...

Với những động thái gần đây, các ngân hàng thương mại và đầu mối quản lý đã ngồi lại, rà soát và tìm giải pháp xử lý các bất cập. Đây không phải lần đây những vấn đề trên đặt ra và cần giải pháp. Theo đó, kỳ vọng một lần nữa toàn hệ thống ngân hàng Việt Nam sẽ thực sự thống nhất sự chấn chỉnh, rà soát và quyết liệt lành mạnh hóa hoạt động này, để bancassurance thực sự là "mùa vàng" bền vững, giàu tăng trưởng với tiềm năng lớn còn phía trước.