Mừng tuổi cho trẻ nhân dịp năm mới là một phong tục tập quán, một nét văn hóa tồn tại lâu đời. Và hiện nay, khi mà điều kiện kinh tế ở nông thôn ngày càng khá giả hơn thì giá trị kinh tế của những món quà mừng tuổi cũng tăng lên. Chủ yếu, người ta mừng tuổi cho trẻ con bằng tiền mặt, hoặc đưa tiền trực tiếp hoặc cho vào phong bao lì xì để tặng với những lời chúc dành cho trẻ con. Việc mừng tuổi trẻ con, một mặt là tiếp nối những truyền thống văn hóa trước đây, nhưng mặt khác cũng tạo ra nhiều hệ lụy đáng phải suy nghĩ. Những hệ lụy này liên quan đến việc giáo dục trẻ con, việc hình thành nhân cách cũng như là nhân tố tác động đến quá trình xã hội hóa trẻ con.

Tôi có một ông chú xa quê nhiều năm, về quê ăn Tết ông không biết nhiều những đứa trẻ là con cháu trong họ. Vì vậy nên chú quyết định dịp Tết sẽ chỉ mừng tuổi cho những người già, vốn là những người từng giúp đỡ ông nhiều từ khi còn bé, còn chỉ mừng cho một số trẻ con là người thân thiết có biết đến ông. Nhưng có lần vào nhà một người trong họ mừng tuổi cho một người già và chúc tết gia đình. Đang ngồi uống nước thì có hai ba đứa trẻ ngồi ở ghế, một lúc không thấy được mừng tuổi thì có một cháu hỏi ngay: “Ông đến chơi Tết mà không mừng tuổi cháu tiền à?”.

Ông đưa tiền ra mừng tuổi cho mấy đứa nhỏ và hỏi thăm chúng là con nhà ai. Dù không thể hiện ra mặt nhưng về nhà ông nói ngay rằng “Trẻ con giờ hư quá, không biết ai cả mà cũng đòi tiền mừng tuổi, trong khi bố mẹ chúng lại không ý kiến gì”.

Việc mừng tuổi trẻ con, một mặt là tiếp nối những truyền thống văn hóa trước đây, nhưng mặt khác cũng tạo ra nhiều hệ lụy đáng phải suy nghĩ - Ảnh minh hoạ

Trường hợp người bạn tôi gặp phải lại còn khó xử hơn, khi mà đứa trẻ sẵn sàng đọc mệnh giá tờ tiền mà nó muốn được mừng tuổi. Chẳng là sau nhiều năm đi làm xa nhà về ghé nhà bạn học thời nhỏ để chúc Tết. Đang ngồi uống nước thì đứa con của bạn về. Thấy bảo con bạn thì cậu ta cũng rút ví ra lấy tiền mừng tuổi. Nhưng khi đưa tờ 50.000 ngàn đồng thì đứa trẻ cầm rồi trả lại bảo cháu thích tờ xanh kia. Bố đứa trẻ lên tiếng mắng con nhưng mẹ nó lại nói rằng: “Chú đi làm ở Hà Nội bao năm mới ghé nhà, mừng tuổi cho cháu 500.000 đồng cũng được mà”. Đang ngày Tết, lại dịp năm mới đến nhà bạn chơi nên khi vợ bạn nói vậy thì cũng rút tờ 500.000 đồng ra đưa cho đứa trẻ, nhưng từ trong lòng thì cảm thấy có gì đó không vui. Có lẽ không chỉ chuyện tiền mà là cách hành xử của vợ bạn.

Mừng tuổi cho trẻ nhân dịp năm mới là một phong tục tập quán, một nét văn hóa tồn tại lâu đời.

Trong cuộc sống hiện nay, có lẽ có rất nhiều người gặp phải những câu chuyện tương tự mà trường hợp của ông chú hay cậu bạn tôi chỉ là số ít trong đó. Theo một khảo sát xã hội học nhỏ ở nông thôn thì ước tính trong mỗi dịp Tết, mỗi người trưởng thành có thu nhập phải chi một khoản tiền từ 2-3 triệu đồng để mừng tuổi. Và trung bình mỗi đứa trẻ dưới 15 tuổi thường nhận được từ 400-500 ngàn đồng tiền mừng tuổi vào mỗi dịp Tết.

Bản chất của việc mừng tuổi cho trẻ con là hành vi văn hóa, bắt nguồn từ tình yêu thương, quan tâm đến trẻ của người lớn. Nhưng càng ngày, việc mừng tuổi bằng tiền bạc tăng lên đã gây ra những tác động tiêu cực đến trẻ con.

Trẻ con vốn ngây thơ, không có quá nhiều sự phân biệt về giá trị của đồng tiền hay các mối quan hệ xã hội phức tạp. Tuy nhiên, việc tiếp xúc với tiền bạc quá sớm qua những đồng tiền mừng tuổi, đã làm thay đổi suy nghĩ của đứa trẻ. Đầu tiên là sự phân biệt giá trị món quà mừng tuổi và từ đó làm cơ sở để đánh giá tình cảm của người lớn. Nhiều đứa trẻ trong ngày Tết khi có khách đến nhà thì chạy ra ngồi cạnh khách để chờ mừng tuổi. Khi chưa thấy khách mừng tuổi, còn hỏi thẳng luôn, xem đó như là một “hành vi tất yếu” của khách. Có những đứa trẻ khi người lớn mừng tuổi cho một đồng tiền có mệnh giá thấp còn không nhận, thậm chí còn đòi thẳng với khách là muốn được mừng tuổi bao nhiêu tiền. Điều đó khiến cho người mừng tuổi cũng cảm thấy không thoải mái.

Xa hơn nữa là việc sử dụng những khoản tiền được mừng tuổi, nếu cha mẹ không quản lý chặt chẽ có thể đẩy con trẻ vào việc tiêu tiền không đúng mục đích và ảnh hưởng đến cuộc sống của nó. Nhiều đứa trẻ sau khi có tiền mừng tuổi đã bắt đầu đi chơi game, các đồ ăn vặt ở quán, tạo thành những thói quen không tốt cho trẻ con.

Chẳng phải đâu xa, hàng ngày nhìn hai cậu con anh bạn gần nhà thì thấy vừa thương vừa giận. Chính những đồng tiền mừng tuổi ngày Tết đã làm cho chúng có thói quen hay ra quán tạp hóa gần nhà ăn vặt. Dần rồi hàng ngày chúng đòi mẹ và bà nội phải cho tiền thì mới chịu đi học. Và bà nội, cha mẹ cũng cổ vũ chuyện này khi muốn con làm gì đó theo ý mình thì thường đưa cho nó tiền như là một điều kiện. Cứ như vậy khiến hai đứa trẻ trở thành khách quen của quán và cũng trở thành những đứa trẻ không được nhiều người lớn quý mến.

Để dẫn đến tình trạng này, chúng ta cần xem lại việc nuôi dạy trẻ con của các bậc làm cha mẹ. Trước đây, khi chúng tôi còn bé, việc nhận quà của khách lạ, là bạn bè của bố mẹ hay anh chị là một chuyện không được tự ý. Trong ngày Tết, những người trong gia đình mừng tuổi thì được vui vẻ nhận. Nhưng khách lạ đến mừng tuổi hay tặng quà thì phải xem thái độ của cha mẹ rồi mới được nhận. Nếu cha mẹ cho phép thì mới được nhận quà, còn không thì chỉ cảm ơn rồi đi chỗ khác. Nếu làm trái lại thì sau khi khách về sẽ bị trách mắng ngay.

Còn ngày nay, bố mẹ hầu như không can thiệp nhiều vào việc trẻ con nhận quà mừng tuổi của khách bạn. Có những trường hợp, bố mẹ có ý kiến nhưng không quá quyết liệt nên nhiều khi như là để thể hiện cho khách biết hơn là để ngăn cản con nhận quà. Đặc biệt, có khi còn có những trường hợp khuyến khích, thậm chí tỏ thái độ như đòi hỏi với khách mừng tuổi cho con như lời nói của người mẹ ở trường hợp tôi đã kể trên, là hành vi cổ vũ cho trẻ con nhận quà của khách. Điều này sẽ làm cho những đứa trẻ có suy nghĩ tiêu cực về tiền bạc và làm cho trẻ mất đi sự ngây thơ mà một đứa trẻ vốn có. Nó cũng tạo ra tâm lý không hài lòng đối với khách khiến cho tình cảm họ dành cho trẻ con bị giảm bớt đi.

Giá như những người làm cha làm mẹ quan tâm đến con, không chỉ dạy cho con những hành vi văn hóa khi nhận quà như biết cảm ơn, biết xin phép và biết cách sử dụng những đồng tiền mừng tuổi hợp lý, mà sâu hơn nữa là từ những món quà mừng tuổi, phải dạy cho con biết về mối quan hệ của người mừng tuổi, về tình cảm mà người đó muốn trao gửi. Nếu làm được những điều đó, có lẽ, những món quà mừng tuổi mới thật sự có giá trị với con trẻ.