Đường sắt trên cao khiến những mảng xanh tại nhiều tuyến đường ở Hà Nội bị cắt xén. Ảnh: Reatimes

Mảng xanh bị gọt xén

Hiện nay diện tích cây xanh trên đất tự nhiên đô thị Việt Nam thấp so với khu vực và thế giới. Riêng tại Hà Nội, cây xanh cũng đạt khoảng xấp xỉ 2m2/người, tức là mới bằng 1/10 chỉ tiêu cây xanh của các TP hiện đại trên thế giới, chưa đến 1/3 so với quy chuẩn (7m2/người).

Trong khi, cây xanh, thảm cỏ, bề mặt thấm nước và mặt nước có vai trò rất lớn để giảm “hiệu ứng đảo nhiệt đô thị”.

KTS Phạm Thanh Tùng, Chánh văn phòng Hội Kiến trúc sư Việt Nam phân tích, theo quan điểm của thế giới, mật độ cây xanh càng lớn thì càng có lợi cho sự phát triển của đô thị. Quan điểm này dành cho đô thị nén. Đó là tận dụng tối đa xây cao tầng, để dành cho không gian xanh. Nhưng điều này phải song song với hệ thống giao thông công cộng được xây dựng hoàn thiện và thuận lợi.

“Có một vấn đề là chúng ta đang bị đánh tráo khái niệm, hiện nay tỷ lệ đất đô thị và cây xanh hiện hữu đang thiếu. Trong khi Hà Nội là một trong bảy thành phố có diện tích lớn nhất thế giới. Hà Nội trước đây có rất nhiều sông hồ, mặt nước, trải qua quá trình đô thị hoá thì bị mất dần đi. Hiện nay sông không chảy mà hai bên là nước thải và rác. Chúng ta đang lúng túng kinh phí, tư duy”, ông Tùng nói.

Hiện nay tình trạng chạy theo bất động sản, nhà cao tầng xuất hiện nhiều, trong khi đó môi trường sống không được quan tâm nhiều. Hậu quả là đường chưa xây xong, nhà đã bán hết, gây nên tình trạng kẹt xe, nhất là vào khung giờ cao điểm.

Đáng chú ý, trong những dự án cao ốc không thấy xuất hiện diện tích dành cho công viên, vườn hoa, trường học.

Ông Tùng nhấn mạnh: “Trong nguyên tắc phát triển đô thị, chỉ cho xây dựng 40%, còn 60% là cây xanh, hồ điều hoà, mặt nước… Tuy nhiên, các nhà đầu tư xây nhà trước để có tiền, còn không gian công cộng làm sau, bởi lợi nhuận bất động sản vô cùng lớn”.

“Tiền tấn” đầu tư đã đáp ứng đúng nhu cầu người dân?

Từ năm 2014, Hà Nội đã phê duyệt Quy hoạch hệ thống cây xanh, công viên, vườn hoa và hồ trên địa bàn đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050. Nhiều công viên diện tích lớn đã được xây dựng và hoạt động như Công viên Hòa Bình (hơn 20ha) hay Công viên Yên Sở (300ha)…

Ngoài ra, nhiều dự án công viên lớn đã được quy hoạch và dần hoàn thiện. Tuy nhiên, hệ thống công viên, vườn hoa chính thống ở Hà Nội vẫn còn kém chất lượng, chưa được sử dụng đúng mục đích đề ra.

Mặt khác, trong khi những khu vực được đầu tư “tiền tấn” này hoặc còn lưa thưa khách, hoặc chưa hình thành thì những khu vực công viên tự phát, những vườn hoa ở bãi đá Sông Hồng lại thu hút rất đông lượng khách đến tham quan, chụp ảnh.

Cây xanh, thảm cỏ, bề mặt thấm nước và mặt nước có vai trò rất lớn để giảm “hiệu ứng đảo nhiệt đô thị”

TS. Trịnh Hòa Bình, Phó Tổng thư ký Hội Xã hội học Việt Nam nhận định: “Điều này cho thấy cư dân thành phố quá thiếu thốn mảng xanh, quá khát nhu cầu sử dụng công viên. Do đó, tư nhân tổ chức được dịch vụ hướng tới nhu cầu của cư dân thì đương nhiên cư dân cũng đón nhận.

Điều này cũng để nhấn mạnh rằng, đầu tư vào làm công viên không phải đầu tư một cách tuỳ tiện, tuỳ hứng, nếu xuất phát từ hưởng lợi thì mục tiêu phát triển mảng xanh cho Thủ đô sẽ méo mó”.

TS. Trịnh Hoà Bình cũng cho rằng vai trò của nhà kiến trúc vẫn có ý nghĩa quyết định chứ không phải để cho mạnh ai người ấy làm. Quy hoạch chung phải hài hoà, bài bản và phù hợp với tình hình thực tiễn.

KTS Phạm Thanh Tùng cho rằng, công viên ở Hà Nội giống như kho dự trữ, để khi nào đói thì lấy ra dùng. Như công viên Cầu Giấy, chúng ta đã chắt chiu được công viên, hồ nước, nhưng sau một đêm đã tính làm bãi xe ngầm ở đó rồi. Quy hoạch luôn điều chỉnh, mà sự điều chỉnh chỉ hướng đến lợi ích kinh tế chứ không hướng đến lợi ích cộng đồng.

“Tư duy 1m2 bất động sản, khi đưa lên bàn cân kinh tế, không bao giờ có sự phát triển không gian xanh. Đến cả rừng phòng hộ, còn nhảy lên xây dựng, để thấy nhu cầu của con người vô cùng lớn, trong khi đó nhu cầu của xã hội hạ thấp đi”, ông Tùng nhận định.

Để biến mục tiêu đến năm 2030 sẽ có 60 công viên, trong đó 18 công viên xây mới và 7 khu công viên đặc thù trở thành hiện thực, theo ông Tùng, rất cần sự chung tay của toàn xã hội, các nhà đầu tư, các chuyên gia tư vấn phản biện.

Làm thế nào để có một vườn sinh thái trong khuôn viên nhà bạn?

“Ốc đảo nhiệt” đô thị - hệ quả của đô thị hoá không bền vững

Có điều gì đặc biệt ở 7 thành phố xanh nhất thế giới?

Trung tâm Cứu hộ gấu Việt Nam: Môi trường lý tưởng trong giáo dục ý thức cộng đồng