Cán bộ Viện Khoa học ATVSLĐ kiểm tra hệ thống thiết bị thử nghiệm của Phân viện Khoa học ATVSLĐ và Bảo vệ môi trường miền Trung.

Sản xuất và chế biến thủy sản (CBTS) của nước ta đã có bước tiến vượt bậc trong những năm qua. Theo Tổng cục Thống kê, năm 2019 GDP thủy sản theo giá thực tế đạt 205.252 tỷ đồng, chiếm 3,4% GDP toàn quốc và 24,4% GDP toàn ngành Nông nghiệp. Kim ngạch xuất khẩu thủy sản có mức tăng trưởng bình quân 15,6%/năm. Tuy nhiên, trong hoạt động CBTS, NLĐ còn tiếp xúc trực tiếp với nhiều yếu tố nguy hiểm, có hại về vật lý, hóa học. Đối diện thường xuyên với những rủi ro tại nơi làm việc, tai nạn lao động (TNLĐ) đến với NLĐ có thể diễn ra ở tất cả các khâu sản xuất. Vì thế, việc đánh giá rủi ro, an toàn sức khỏe nghề nghiệp (ATSKNN) cho NLĐ trong ngành CBTS là việc làm cần thiết trong giai đoạn hiện nay.

Lựa chọn kỹ thuật đánh giá rủi ro

Hiện có rất nhiều kỹ thuật đánh giá rủi ro; dù không có kỹ thuật duy nhất nào là đúng cho bất kỳ tình huống cụ thể nào. Điều quan trọng là cần xem xét bản chất đối tượng cần đánh giá và chọn kết hợp các kỹ thuật phù hợp nhất để đảm bảo tiến hành đánh giá rủi ro toàn diện và chính xác. Về nguyên tắc, việc lựa chọn phương pháp, kỹ thuật đánh giá rủi ro phụ thuộc vào đối tượng đánh giá hay tính chất của mối nguy.

Trong nghiên cứu này, phương pháp định tính được sử dụng để đánh giá mối nguy với những mối nguy có thể đo đạc định lượng kèm theo các hướng dẫn cho phép, được sử dụng phương pháp bán định lượng với các Tiêu chuẩn đánh giá rủi ro có sẵn ở Việt Nam. Với các mối nguy chưa có kỹ thuật đánh giá ở nước ta, nghiên cứu lựa chọn kỹ thật đánh giá trên thế giới phù hợp (Bảng 1).

Bảng 1. Phương pháp và công cụ đánh giá sử dụng trong nghiên cứu

Đánh giá rủi ro các yếu tố cơ học

Đánh giá trên đây được thực hiện theo phương pháp của GS. TS. Lê Vân Trình dựa trên Hướng dẫn đánh giá rủi ro do các yếu tố cơ học của Bộ Lao động Malaysia (HIRARC). Để ước tính mức độ rủi ro, xác suất liên quan đến những rủi ro phát sinh tai nạn có thể được ước tính bằng cách kiểm tra tần suất tai nạn. Mức độ nghiêm trọng của các tác động có thể được xác định thông qua thời gian nghỉ làm việc do hậu quả của tai nạn hay đặc tính của các tác hại gây ra tai nạn. Đây là phương pháp bán định lượng, sử dụng định dạng ma trận 5×5 trong đánh giá rủi ro.

Đánh giá rủi ro do máy

Dây chuyền sản xuất có sử dụng rất nhiều các loại thiết bị máy móc. Trong nghiên cứu này, công cụ sử dụng trong nghiên cứu được hướng dẫn trong TCVN 7301-2-2008 - AN TOÀN MÁY - ĐÁNH GIÁ RỦI RO. Phương pháp đánh giá rủi ro sử dụng sơ đồ rủi ro dạng cây (kỹ thuật EVENT TREE).

Trong hoạt động CBTS, người lao động tiếp xúc trực tiếp với nhiều yếu tố nguy hiểm, có hại như các yếu tố vật lý, hóa học. Ảnh minh họa.

Đối với các yếu tố vật lý

Áp dụng kết quả nghiên cứu của TS. Đỗ Trần Hải, TSKH. Phạm Quốc Quân và các đồng sự để phân loại đánh giá trực tiếp mức rủi ro ảnh hưởng sức khỏe NLĐ theo các mối nguy. Trên cơ sở phân mức chất lượng vệ sinh và tính chất công việc mà mối nguy được đánh giá thành các mức rủi ro (VINIOSH-2017). Trong nghiên cứu này, các tác giả đã chia 7 mức rủi ro. Tuy nhiên, để phù hợp với việc đánh giá tổng thể các mối nguy, nhóm nghiên cứu điều chỉnh phân chia thành 5 mức rủi ro cho toàn bộ mối nguy (xem Bảng 2)

Bảng 2. Phân loại mức rủi ro sức khỏe nghề nghiệp và chất lượng vệ sinh môi trường lao động

Đánh giá rủi ro các mối nguy hóa học

Mối nguy hóa học là mối nguy phổ biến trong môi trường làm việc của NLĐ. Các loại hóa chất tồn tại ở nơi làm việc có thể do tự nhiên sinh ra, do quá trình hoạt động sản xuất tạo nên hay chính là nguồn nguyên nhiên liệu sản xuất. Nghiên cứu này sử dụng phương pháp đánh giá bán định lượng theo Hướng dẫn sử dụng của Bộ lao động Malaysia.

Đánh giá rủi ro do gánh nặng tư thế lao động

Phương pháp nghiên cứu là khảo sát đo đạc các thông số lên quan đến tư thế làm việc và đánh giá bằng các phương pháp đánh giá nhanh Rapid Upper Limb Assessment (RULA), Rapid Entire Body Assessment (REBA) và Ovako Working Posture Analysis System (OWAS). Nếu như Phương pháp RULA đánh giá rủi ro chủ yếu đến các chi trên, cổ và lưng thì REBA và OWAS sử dụng một quy trình có hệ thống để đánh giá rủi ro tư thế toàn bộ cơ thể. So sánh các kỹ thuật OWAS và RULA sử dụng trong đánh giá gánh nặng lao động, chi tiết về các kỹ thuật này người đọc có thể tham khảo tài liệu.

Kết quả đánh giá

Công ty TNHH CBTS D&N đóng tại TP. Đà Nẵng, có một dây chuyền CBTS đông lạnh (Fillet; Surimi, tươi sống) và một dây chuyền chế biến có hấp chín. Tại thời điềm khảo sát (từ tháng 4 - 10 năm 2019), tổng số công nhân của Công ty là 478 người. Kết quả đánh giá rủi ro ATSKNN tại Công ty được trình bày trong báo cáo nghiên cứu.

Các mối nguy cơ học, máy

Rủi ro được đánh giá ở mức cao do các mối nguy trơn trượt (6 vị trí); văng bắn (5 vị trí); vật sắc nhọn, vật rơi: (3 vị trí); điện giật, nhiệt độ (2 vị trí) và ngạt khí (1 vị trí). Các mối nguy còn lại ở mức trung bình và thấp. Không có vị trí nào có rủi ro ở mức rất cao. Rủi ro té ngã do trơn trượt có mức rủi ro cao ở nhiều vị trí có thể gây chấn thương nặng ở vùng đầu, gãy chân tay. Rủi ro cao do sử dụng dụng cụ có cạnh sắc nhọn như dao, kéo để cắt, cạo, tách bóc sản phẩm. Đặc biệt rủi ro do ngạt khí khi vận hành hệ thống lạnh được xếp ở mức cao, cần có các biện pháp kiểm soát. Công nhân vận hành máy thiết bị chịu các rủi ro do điện ở mức trung bình đến cao. Trong môi trường ẩm ướt, khả năng rò rỉ dòng điện ra vỏ máy khá cao. Trơn trượt là mối nguy được đánh giá mức cao ở hấu hết các vị trí. Trong môi trường lạnh, mối nguy nhiệt độ có mức rủi ro cao đối với công nhân vận hành kho lạnh và tủ cấp đông. Trong khi đó, rủi ro mức cao do nhiệt độ cao tại vị trí công nhân vận hành máy sấy và máy hấp.

Đối diện thường xuyên với những rủi ro tại nơi làm việc, tai nạn lao động đến với công nhân chế biến thủy hải sản có thể diễn ra ở tất cả các khâu sản xuất, trong đó có yếu tố rủi ro do máy móc.

Các mối nguy hóa học

Rủi ro do hóa chất được đánh giá riêng cho từng loại. Đối với khí CO2 , 100% vị trí khảo sát được phân hạng ở mức thấp. Khí Cl2 có 03 vị trí có kết quả đo vượt mức cho phép nhưng tính đến các yếu tố thời gian tiếp xúc và mức độ nguy hại, rủi ro được đánh giá ở mức trung bình. Ở các vị trí còn lại, mức rủi ro do Cl2 gây ra được đánh giá ở mức thấp. Các khí SO2 , NO2,, H2 S, NH3: 100% vị trí được phân hạng ở mức trung bình. Riêng CH3SH, 50% công việc được phân hạng ở mức rủi ro cao và 50% công việc được phân hạng ở mức rủi ro trung bình. Các vị trí được phân hạng ở mức rủi ro cao bao gồm: Nhập liệu thủ công; Rửa; Phân cỡ, làm sạch; Sơ chế; Phân cỡ; Ngâm nước; Hấp, sấy; Cân, làm sạch, vô bao, hút chân không và Cấp đông.

Mối nguy tư thế lao động

Kết quả đánh giá rủi ro do tư thế lao động gây ra cho thấy: có 4/15 vị trí có rủi ro tư thế lao động ở mức cao, cụ thể là những vị trí: Cấp đông - rà kim loại, đóng gói sirimi, vận hành máy hút chân không, băng tải cấp đông và 1 vị trí (tiếp nhận nguyên liệu 1) có tư thế lao động ở nguy cơ rất cao. Đa phần các vị trí này có tư thế làm việc không thuận lợi: cổ cúi hơn 20o; thân cúi từ >60o và bị vặn; bê vật nặng từ 5 đến 10kg; cánh tay đưa ra trước 45o-90o; cẳng tay ở vị trí dưới 60o; cổ tay gấp hoặc duỗi ≥ 15o… Có 10/15 vị trí khảo sát có rủi ro tư thế lao động mức trung bình. Đó là những vị trí thuộc những khu vực: tiếp nhận nguyên liệu 2, sơ chế, tinh chế, sấy, bao gói - đóng thùng. Tư thế làm việc này về lâu dài sẽ gây ảnh hưởng không tốt về cơ xương khớp và tim mạch NLĐ. Kết quả khảo sát nhận diện mối nguy, phân tích và đánh giá rủi ro trong môi trường lao động của nhà máy CBTS là dữ liệu cần thiết giúp cho nhà máy có kế hoạch sắp xếp quản lý rủi ro hợp lý, giúp cho nhà quản lý có thêm thông tin quan trọng về thực trạng điều kiện làm việc của NLĐ trong các nhà máy CBTS.