Hàng loạt quan chức, tướng tá, đại gia dính vòng lao lý, bị bắt giam gần đây. Ảnh:Internet

Có nhiều người trong số những nhân vật ấy có một quá khứ đáng nể, thậm chí đáng tự hào: Học hành giỏi giang, đào tạo bài bản, trình độ bằng cấp cao, sự nghiệp cá nhân thăng tiến, rất giàu và có danh tiếng trong xã hội. Nói chung phải thừa nhận là rất tài giỏi. Vậy họ có phải là người có trí tuệ không?

Nhìn qua, người ta đều cho là có, nhưng ngẫm kỹ, lại thực là không.

Nói về “trí tuệ”, khó mà không nói đến Phật giáo, vốn coi Phật là biểu tượng toàn vẹn của trí tuệ và từ bi. Nhà Phật phân biệt rất rõ “trí tuệ” và các thứ “trí” – vô minh khác.

Trí tuệ là gì, nó như thế nào, thì rất khó dùng lời mà mô tả. Nhưng nói đơn giản thì được hiểu đó là cái giúp cho người ta thấy đúng, thấy rõ bản chất sự việc mà có cách hành xử đúng với mọi sự vật ấy (trí tuệ của Phật gọi là trí bát nhã, tột cùng trí tuệ, thấy hết bản chất mọi sự không còn gì cả - sắc tức là không, người thường thì chưa thể đạt được trí tuệ như thế). Người có trí tuệ và thực hành theo trí tuệ chỉ làm điều chính đáng, luôn biết phân biệt phải trái, chỉ gieo nhân lành cho đời nên sẽ luôn được quả an nhiên, hạnh phúc.

Trí tuệ, như Phật tổ dạy, vốn không truyền dạy cho nhau được mà phải nhờ qua tự thân tu tập, rèn luyện công phu mới có.

Đối lập với trí tuệ là vô minh, là sự ngộ nhận ảo tưởng, là sự nhầm lẫn bản chất sự vật, tưởng ảo là thật, tưởng sai là đúng, tưởng dở là hay…

Cái “trí” mà người ta vẫn có được qua học tập, thậm chí qua “ăn cắp”, “coppy” tri thức, thông tin từ người khác… thì chỉ là “trí khôn”, là “sự tinh thông chuyên sâu nghề nghiệp”, có thể là rất giỏi nghiệp vụ chuyên môn, lãnh đạo, quản lý… hay thậm chí là giỏi “mánh khóe”, thủ đoạn”…

Cái “trí tuệ” kiểu đó của con người, nhà Phật gọi là “trí biện thông”, thường giúp người ta giành được lợi thế vị kỷ nhất thời, không đáng coi trọng lắm, vì nó có khi có lợi cho người ta, mà cũng có khi còn làm hại cho người, cho mình nhiều hơn.

Nhìn xem danh sách các đại gia, vừa qua, người ta thấy hầu hết họ là những người có học và từng trải. Họ phần nhiều tự thân lập nghiệp, làm nên sự nghiệp trăm tỷ, ngàn tỷ. Nhưng tất cả họ đều giống nhau, là ngã lộn nhào từ đỉnh cao sự nghiệp xuống vực sâu.

Khi rồi Đỗ Thành Nhân…, và các đối tượng khác sử dụng nhiều tài khoản giao dịch chứng khoán thực hiện mua, bán và lôi kéo người khác mua, bán chứng khoán để thu lợi bất chính hàng trăm, hàng ngàn tỷ đồng thì các đối tượng ấy hẳn nghĩ mình là “trí tuệ” rất cao, sẽ qua mắt được lực lượng chức năng, sẽ lừa được các nhà đầu tư “thật thà, khờ khạo” để thu được bộn tiền mà vẫn an toàn.

Khi mấy vị tướng ở Bộ tư lệnh Cảnh sát biển cố tình làm thất thoát tài sản và tiền bạc của Nhà nước để có thể tham ô và nhận hối lộ hàng tỷ đồng như thế, chắc hẳn họ đã tin rằng, với tài trí của mình, che chắn kín kẽ trên, dưới, trong, ngoài như thế; với thế lực và địa vị của mình như thế, họ sẽ an toàn mà hưởng thụ đời đời không hết tiền?

Và còn, sẽ còn biết bao ví dụ khác nữa…

Nhưng họ đã nhầm. Nhân nào quả ấy, không thể trốn thoát. Khi làm như thế, họ đã gieo cái nhân để hậu quả diệt vong cuộc đời họ tất yếu phải đến. Thứ “trí”– vô minh của họ đã xui khiến họ bỏ qua một điều đơn giản ấy, để bây giờ thân bại danh liệt, tiếng nhơ suốt đời, chỉ muốn làm một người bình thường tự do như xưa cũng không được nữa.

Thế mới hay, người ta dẫu có học nhiều, biết nhiều, “trí” nhiều, âm mưu thủ đoạn nhiều, nhưng chưa biết tu tâm dưỡng tính thì vẫn chưa có trí tuệ thật sự, nên tưởng rất thông minh mà lại là rất vô minh. Nhiều người giờ ngồi trong nhà giam, mới có thời gian bình tâm mà tu tỉnh lại, nhận ra được sai lầm thì đã quá muộn rồi.

Nhân quả là quy luật của đời. Người xưa dạy, trước khi làm việc gì, phải nghĩ đến hậu quả của nó. Nói câu ấy rất dễ, nhưng để làm được, “hành trí tuệ” được, là quá trình tu dưỡng suốt đời của mỗi con người. Chỉ cậy vào ‘trí khôn của ta đây”, nhăm nhăm đoạt chức, tranh quyền, vơ cho đầy cái túi tham không đáy của mình, bất chấp gây hại cho người thế nào thì chẳng phải là “trí tuệ” cao siêu gì đâu, mà chính là vô minh, trước sau cũng rước lấy tai họa mà thôi.

Hãy cảnh giác, kẻ thù lớn nhất của đời ta, là chính ta. Nó nằm ở cái vô minh của ta. Diệt vô minh phải nhờ trí tuệ. Muốn có trí tuệ phải tu tâm cho sáng. Tâm mà mờ tối thì "càng khôn ngoan lắm, càng oan trái nhiều”.

Bài học này, xin dành cho không chỉ "một bộ phận không nhỏ".

Cựu quan chức ra tòa và đắng cay phải chịu Tại tòa hôm nay, cựu Phó Chủ tịch Thường trực UBND TP HCM - Nguyễn Thành Tài cho rằng bản thân chỉ cố gắng làm ...

Nước mắt pháp đình và câu chuyện ruộng dưa... Chiều ngày 8/4, các bị cáo trong vụ án xét xử 7 cựu quan chức lãnh đạo tỉnh Khánh Hòa vi phạm nghiêm trọng trong ...

Cách chức trong quá khứ: Cần nhưng chưa đủ... Nhà văn cao tuổi Nguyễn Khắc Phê ở Huế có ý kiến trên trang cá nhân của mình về đề xuất việc xử lý quan ...