Tại Hà Nội, cơn bão đã làm đổ hơn 25.000 tại thành phố, trong đó có hơn 24.800 cây bị đổ và cành gãy tập trung ở nhiều quận huyện như Hoàng Mai, Long Biên, Gia Lâm, Đông Anh… Tại Hải Phòng, bão đã làm cho 82.000 cây xanh bị gãy đổ.

Cây xanh đô thị vẫn có thể gãy, đổ cả khi không có gió bão

Trước tiên, cây xanh gãy, đổ đe dọa tính mạng, tài sản của người dân và tài sản của Nhà nước. Cây đổ có thể trực tiếp gây ra thương vong cho người dân hoặc hư hại nhà cửa, xe cộ và cơ sở hạ tầng như cột điện và biển báo giao thông.

Ví dụ, trong bão chỉ riêng ở Hà Nội, đã có 4 người chết và 17 người bị thương, trong đó có 1 người chết và 10 người bị thương do cây đổ. Hiện chưa có thống kê chi tiết và đầy đủ về thiệt hại tài sản của người dân và Nhà nước tại Hà Nội do cây xanh bị đổ trong cơn bão Yagi gây ra.

Cây cổ thụ trước Nhà thờ lớn (Hà Nội) ngã đổ sau cơn bão Yagi. Ảnh: Tuấn Minh.

Theo các báo cáo sơ bộ, nhiều trường hợp xe hơi và xe máy bị cây lớn đè bẹp, đặc biệt ở các tuyến đường có mật độ xe cộ cao như Ngô Quyền và Long Biên. Một số ngôi nhà bị cây đổ gây hư hại mái nhà, cửa sổ và kết cấu công trình…

Thứ hai, gãy đổ chắn ngang đường phố gây ách tắc nghiêm trọng, khiến việc di chuyển của người dân gặp khó khăn. Nhiều tuyến đường ở các thành phố như Hà Nội và Hải Phòng bị đình trệ do cây đổ. Cây đổ trên các tuyến phố tại Hà Nội đã gây ra ách tắc giao thông trong nhiều giờ liền.

Thứ ba, các cây lớn khi đổ có thể kéo theo hệ thống đèn giao thông, dây điện và đường dây viễn thông bị hư hại, gây mất điện và gián đoạn dịch vụ. Ở Hải Phòng, bão Yagi đã làm hỏng nhiều đèn chiếu sáng, đèn tín hiệu và các công trình khác do cây xanh bị đổ vào. Tương tự, tại Hà Nội, việc cây đổ gây hư hại hệ thống điện, đèn tín hiệu và biển báo đã ảnh hưởng lớn đến cơ sở hạ tầng.

Thứ tư, sự đổ ngã của hàng loạt cây xanh không chỉ làm mất đi vẻ mỹ quan đô thị mà còn giảm lượng cây xanh vốn có vai trò quan trọng trong điều hòa khí hậu và giảm ô nhiễm.

Ngoài ra, việc phục hồi lại hệ thống cây xanh đòi hỏi chi phí lớn và thời gian lâu dài. Hơn 25.000 cây xanh bị đổ ở Hà Nội không chỉ gây mất mát tài sản mà còn làm suy giảm nghiêm trọng chất lượng không gian đô thị, mất đi khả năng điều hòa không khí và giảm ô nhiễm. Việc trồng lại 25 nghìn cây xanh sau bão đòi hỏi thời gian dài và chi phí lớn.

Cuối cùng, khi cây đổ vào hệ thống dây điện, có thể gây ra nguy cơ chập điện, gây cháy nổ và nguy hiểm cho cư dân xung quanh. Ví dụ, ở Hải Phòng, một số khu vực đã bị cắt điện để đảm bảo an toàn sau khi cây xanh làm hỏng đường dây điện​.

Thực ra, cây xanh đô thị vẫn có thể gãy, đổ cả khi không có gió bão. Trong thời gian gần đây, tại TP.HCM, đã xảy ra nhiều vụ cây xanh đổ gây thiệt hại nghiêm trọng về người và tài sản.

Hàng cây phượng ven sông Sét (Hà Nội) bị đỗ sau cơn bão số 3. Ảnh: Ngọc Hải.

Ngày 4/9/2024, một phụ nữ đi xe máy trên đường An Dương Vương (quận 5) bị một nhánh cây rơi trúng, dẫn đến tử vong do chấn thương sọ não và cột sống. Vụ tai nạn cũng làm hỏng hai ô tô và hai xe máy​. Ngày 9/8/2024, hai người đã thiệt mạng do nhánh cây rơi trong công viên Tao Đàn, gây bàng hoàng cho cộng đồng.

Cần chính sách quản lý cây xanh đô thị

Các sự cố này cho thấy cây xanh ở TP.HCM có thể gây nguy hiểm cho người dân, ngay cả khi không có bão lớn. Một chính sách quản lý cây xanh đô thị để giảm thiểu rủi ro từ hệ thống cây xanh là rất quan trọng.

Từ kinh nghiệm của các nước trên thế giới, việc phát triển chính sách cây xanh đô thị cho Việt Nam có thể được cấu thành từ những định hướng sau đây:

Quy hoạch và đa dạng hóa cây xanh

Kinh nghiệm của Singapore và Nhật Bản cho thấy đây là định hướng quan trọng nhất của chính sách cây xanh đô thị. Hai quốc gia này nổi tiếng với các chương trình quy hoạch cây xanh tỉ mỉ, lựa chọn cây phù hợp với môi trường và khí hậu.

Chúng ta cần đa dạng hóa loài cây dựa trên khả năng chịu đựng gió bão và điều kiện đô thị, thay vì chỉ trồng những loài dễ đổ gãy trong cơn bão như bàng, keo. Các loài cây có bộ rễ sâu và thân vững sẽ giảm thiểu rủi ro đổ ngã trong điều kiện thời tiết khắc nghiệt của Việt Nam.

Cắt tỉa cây xanh định kỳ và kiểm tra sức khỏe cây xanh thường xuyên

Các nước như Hoa Kỳ và Đức thường xuyên thực hiện việc kiểm tra sức khỏe cây và cắt tỉa định kỳ để đảm bảo cây không phát triển quá cao hoặc không cân đối, giảm thiểu khả năng bị đổ gãy khi có mưa bão. Đặc biệt, cắt tỉa cây trước mùa mưa bão để ngăn ngừa gió mạnh làm đổ cây là biện pháp quan trọng​.

Phát triển và áp dụng công nghệ giám sát cây xanh

Các nước như Úc và Hà Lan đã sử dụng các hệ thống cảm biến và công nghệ GIS để giám sát cây xanh đô thị. Các cảm biến này có thể phát hiện sớm các cây có nguy cơ đổ ngã do rễ yếu hoặc thân cây bị tổn thương, giúp đưa ra các biện pháp phòng tránh kịp thời​. Ứng dụng công nghệ này tại Việt Nam cũng sẽ giúp tối ưu hóa quản lý cây xanh đô thị.

Phối hợp với quy hoạch hạ tầng

Các nước như Đức và Pháp thường xuyên kết hợp quy hoạch cây xanh với quy hoạch đô thị. Điều này giúp đảm bảo việc cây xanh không trồng quá gần với các đường dây điện, hệ thống đèn giao thông và công trình ngầm, giảm thiểu thiệt hại cho cơ sở hạ tầng khi cây bị đổ.

Tái trồng và bảo vệ cây xanh sau thiên tai

Các nước như Mỹ và Canada luôn luôn quan tâm đến việc tái trồng cây sau bão, đồng thời bảo vệ các loài cây quý hiếm. Tại Việt Nam, chính sách này cần áp dụng để phục hồi các loài cây có giá trị, đồng thời tăng cường việc trồng thay thế nhanh chóng, nhằm giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường đô thị​.

Giáo dục và nâng cao nhận thức cộng đồng

Nhiều nước trên thế giới có các chiến dịch giáo dục cộng đồng về vai trò của cây xanh trong việc chống biến đổi khí hậu và bảo vệ môi trường. Điều này giúp nâng cao nhận thức của người dân trong việc bảo vệ và duy trì hệ thống cây xanh , một phần không thể thiếu của việc chống chịu thiên tai.​

Những định hướng chính sách nói trên có thể giúp Việt Nam phát triển hệ thống cây xanh đô thị bền vững, bảo vệ được người dân và tài sản khỏi các thảm họa thiên nhiên trong tương lai.

Hiện trường vụ tai nạn khiến 2 người thiệt mạng do nhánh cây rơi trong công viên Tao Đàn (TP.HCM), ngày 9/8/2024. Ảnh: A.B

Cây xanh đô thị thuộc quyền sở hữu của ai?

Có một vấn đề pháp lý rất lớn là cây xanh đô thị thuộc quyền sở hữu của ai? Và khi cây xanh đổ gây ra thiệt hại cho người dân thì trách nhiệm pháp lý của chủ sở hữu được xử lý như thế nào?

Ở Việt Nam, theo quy định hiện hành, cây xanh ở các khu vực công cộng thuộc quyền sở hữu của Nhà nước, cụ thể là do chính quyền địa phương (thường là các sở ban ngành liên quan như Sở Xây dựng hoặc Công ty quản lý cây xanh) quản lý. Những cây xanh nằm trong khuôn viên của các cơ quan, tổ chức, và cá nhân thì thuộc quyền sở hữu của các tổ chức hoặc cá nhân đó.

Trong Luật Xây dựng và các quy định liên quan về quản lý đô thị, cây xanh công cộng được xác định là tài sản công và việc trồng, quản lý, bảo vệ chúng thuộc trách nhiệm của cơ quan nhà nước có thẩm quyền.

Theo quy định pháp luật dân sự, nếu cây xanh đổ gây thiệt hại về tài sản hoặc tính mạng, trách nhiệm sẽ thuộc về chủ sở hữu hoặc người quản lý cây xanh. Cụ thể, Điều 584 và Điều 589 của Bộ luật Dân sự Việt Nam quy định, nếu cây đổ gây thiệt hại, chủ sở hữu phải bồi thường thiệt hại cho bên bị thiệt hại, trừ khi có chứng minh được rằng sự cố xảy ra do các sự kiện bất khả kháng như thiên tai mà họ không thể ngăn chặn được.

Tuy nhiên, các sự kiện thiên tai như bão có thể được coi là sự kiện bất khả kháng và trong một số trường hợp, trách nhiệm bồi thường có thể được giảm hoặc miễn trừ nếu chủ sở hữu chứng minh họ đã thực hiện các biện pháp phòng ngừa thích hợp, chẳng hạn như cắt tỉa cây định kỳ trước mùa bão​.

Nếu xảy ra tranh chấp về việc bồi thường, các bên có thể khởi kiện ra tòa án dân sự để yêu cầu bồi thường thiệt hại. Tòa án sẽ xem xét các yếu tố như mức độ trách nhiệm của chủ sở hữu trong việc bảo trì cây, việc có thực hiện cắt tỉa, chăm sóc cây trước khi bão đổ bộ hay không?

Để giảm thiểu trách nhiệm pháp lý, các đơn vị quản lý cây xanh cần tuân thủ các quy trình quản lý cây xanh đô thị chặt chẽ, bao gồm việc kiểm tra, cắt tỉa cây định kỳ và thực hiện các biện pháp bảo đảm an toàn cây xanh trước các sự kiện thời tiết cực đoan như bão.

Các chính sách rõ ràng và biện pháp phòng ngừa sẽ giúp hạn chế các sự cố pháp lý liên quan đến cây xanh đô thị và bảo vệ quyền lợi của người dân.

Bạn đang xem bài viết trong chủ đề: Trân trọng mời bạn đọc xem thêm các bài viết cùng chủ đề