Bán hàng trả góp

Một sáng cuối tháng 5/2019, tôi ghé quán bún dọc đường. Bàn đối diện có chị ngồi chờ tới lượt phục vụ hát nho nhỏ bài “Đi tìm câu hát Lý thương nhau” nghe ngộ ngộ… Hỏi thăm cô chủ quán mới biết chị là một trong những người quê Quảng Ngãi chở bàn ghế, tủ đi bán. Cô chủ quán chỉ tôi chỗ trọ của nhóm bán hàng này.

Tìm rồi cũng gặp. Tôi đến chỗ trọ là căn nhà hai tầng vừa là kho chứa hàng trên địa bàn xã Điện An, thị xã Điện Bàn, Quảng Nam. May quá, chị “ca sĩ” vừa đi chợ sáng về. Trông chị rất vội, tôi chỉ hỏi về quê quán, công việc. Chị xởi lởi: “Ngày bán cũng được ba, bốn cái tủ. Khỏe hơn làm phụ hồ. Sống qua ngày thôi. Em làm hơn 10 năm rồi”.

Chị giấu tên, chỉ nói quê xã Hành Trung, huyện Nghĩa Hành, Quảng Ngãi. Nhóm ở đây có mấy người tuổi ngoài 50. Có người thâm niên 10 năm bán hàng. Dò hỏi mới biết còn một nhà trọ nữa ở xã Điện Phước kế bên… Tôi nghĩ phải tìm cách khai thác thêm thông tin về cái công việc khá là vất vả này của những NLĐ là người cùng quê đang lặn lội mưu sinh… quê người.

Hàng chuẩn bị lên đường.

Trong vai người đi tìm việc cho thằng cháu ruột, tôi gặp vài nhân viên dịch vụ này nhờ giúp đỡ. Một nhân viên kể, hơn 20 năm trước, có một anh quê Nghĩa Hành, một huyện trung du của Quảng Ngãi, làm quản lý nhân sự cho một công ty (không rõ tên) đóng ở huyện Bình Chánh, TP. Hồ Chí Minh, trong một lần về quê ăn tết đã rỉ tai về một việc làm mới và cách thức xin việc.

Thời gian ngắn sau, số người đăng ký xin việc được tiếp nhận, được hướng dẫn cách chào bán hàng, thỏa thuận lương hướng, ăn ở, sinh hoạt rồi tạm biệt gia đình, quê hương lên đường ra Quảng Nam “chiến đấu”!

Công việc chủ yếu là hàng bán trả góp. Mỗi sản phẩm, người mua chỉ trả trước từ 90 nghìn đồng đến 490 nghìn đồng tùy giá trị sản phẩm, sau đó trả từng tháng theo quy định như hợp đồng. “Hợp đồng mua bán hàng gia dụng trả góp”, “Hợp đồng theo dõi trả góp” chỉ là một tờ giấy in chữ đỏ, không có dấu má.

Cơ bản là trên đó thể hiện tên người mua, địa chỉ, số điện thoại, số tiền sản phẩm và mức trả góp hằng tháng… Nếu “mua đứt bán đoạn", người mua trả tiền tươi sẽ được giảm 10% giá trị sản phẩm. Nhân viên bán hàng sẽ chỉ địa điểm người mua cho nhân viên thu nợ.

Nhân viên sẽ không bán hàng cho những ai thuê nhà trọ hoặc ở chung cư vì sợ… rủi ro! Khách ở Thừa Thiên Huế, Quảng Trị mà đặt mua nhân viên cũng chở ra tận nơi. Giá sản phẩm như bàn ghế inốc cao nhất là 2,2 triệu đồng/bộ, thấp nhất 1,150 triệu đồng/bộ (1 bàn và 10 ghế), kệ 4 tầng giá 1,350 triệu đồng/cái, tủ nhôm cao cấp giá 1,890 triệu đồng/cái…

Xe ta bon bon…

Một nhân viên, tuổi 59, có thâm niên hơn 10 năm kể: “Nếu vượt khoán thì cứ 10 sản phẩm được tính 1,6 triệu đồng, 20 sản phẩm được thêm 1 triệu đồng nữa. Tết là bán sướng nhứt và nhân viên vượt khoán cũng nhiều”.

Yên tâm làm việc

Nhân viên sẽ chở hàng chào bán theo từng khu vực do công ty bố trí. Có ô tô chở hàng đến điểm “trung chuyển”. Nếu bán hết hàng, nhân viên đến nhận tiếp rồi tỏa đi. Không có chuyện chạy về lại kho lấy hàng. Cứ phấn đấu ngày nào trong tháng cũng bán từ 2 sản phẩm trở lên là thu nhập có dư. Nhân viên nếu sau 3 tháng không vượt khoán là cho nghỉ việc. “Có khi trong một ngày em bán đến 6 sản phẩm! Tủ chén có, nệm bông có, bàn học sinh cũng có…”. Nhân viên tên S, kể.

Nhân viên bán hàng lương tháng gần 5 triệu đồng, vượt chỉ tiêu giao khoán sẽ được thưởng thêm, còn nhân viên thu nợ không có lương tháng mà sẽ nhận 10% tiền thu được của sản phẩm và có hỗ trợ tiền xăng 30 nghìn đồng/lần/ngày như đối với nhân viên bán hàng. Khi sắp xếp hàng lên xe, nổ máy mới được nhận tiền xăng hỗ trợ. Nghỉ ở nhà thì khỏi. Tính sát nhíp luôn! Có nhân viên thu nợ ngày chạy cả trăm cây số rồi về “mo” vì đến nơi người ta nói kẹt tiền, hẹn gặp tháng sau... là xem như bù!

Công ty lo chỗ ở và đó cũng là nhà kho chứa hàng luôn. Như ở thị xã Điện Bàn có ít nhất 3 điểm, mỗi điểm trên dưới 15 người, có cả nam và nữ, có vài gia đình hai vợ chồng cùng làm (họ tự đi chợ nấu ăn). Trong nhóm có quản lý, nhân viên bán hàng, nhân viên thu nợ và thủ kho. Công ty bao hết tiền điện, nước sinh hoạt, sắm cho bếp gas để nhân viên tự nấu ăn…

Cứ sau thời gian chừng 4 đến 5 năm gần hết hợp đồng thuê kho, công ty cho người đi khảo sát điểm khác và “bầu đoàn thê tử” sẽ khăn gói chuyển vùng hoạt động. Có nhân viên, hầu hết tuổi trung niên, gắn bó với công việc bán hàng này dễ hơn 15 năm!

Nhân viên nam bán hàng, tuổi 50, quê xã Hành Đức, huyện Nghĩa Hành kể: “Nói thiệt với anh, làng em mà chừ có người già đau hoặc chết chắc sẽ không có ai khiêng! Còn khỏe thì đi bán như bọn em hết rồi. Mình chữ nghĩa không có chỉ mong có sức khỏe thôi anh. Thu nhập nói chung là được”. Nhân viên tên S. nói, nếu không chịu khó sẽ dễ nản, phải biết thuyết phục khách, biết phân tích lợi ích của sản phẩm. Phải người cùng tỉnh mới dễ!

Vĩ thanh

Ông ĐNT, quê xã Đại Đồng, huyện Đại Lộc (Quảng Nam) nói: “Quán tôi thường xuyên có số người bán hàng này đến nghỉ chân, uống nước. Đều quê Quảng Ngãi. Có thể số hàng bán không qua đại lý, cửa hàng mà bán trực tiếp đến người tiêu dùng nên mới cho trả góp cả năm trời”.

Chị LTKP, cán bộ công đoàn huyện Đại Lộc, góp chuyện: “Tôi thấy họ mang tủ, bàn lên bán ở vùng cao. Giá mềm, bà con dân tộc thiểu số cũng chuộng. Đi đâu xa cho mệt, trong khi người bán chở đến tận cửa nhà mắc chi không mua, lại trả góp nữa! Nghe nhân viên chào bán hàng nói là hàng thủ công do công ty tự đóng, lắp ghép, chất lượng tốt”.

Bà Bùi Thị Lộc, người bán tạp hóa ở xã Điện An, thị xã Điện Bàn thì bảo với tôi: “Nghe nói họ bán hàng chạy lắm anh à. Những vùng xa, người ta ngại ra thị trấn, tiện có người mang hàng đến tận nơi, chất lượng khá tốt, giá cả cũng không đắt hơn họ tự đi mua. Thì cũng là một nghề mưu sinh tốt nghe anh”.

Đúng, đó là một nghề, một công việc vất vả mưu sinh. Miễn là nó lương thiện thì đều đáng quý.